امید

این در حالی بود که رییس کل بانک مرکزی هم با قاطعیت از کاهش قیمت ارز در سه ماه پایانی سال گفت و وعده داد که این نزول در نتیجه عرضه بیشتر از سوی این بانک و تزریق ارز ناشی از صادرات محصولات پتروشیمی حتمی خواهد بود.

ولی الله سیف گفت: صادرکننده محصولات پتروشیمی و محصولات غیرنفتی از عوامل مؤثر در عرضه ارز بازار به حساب می‌روند. از این‌رو باید بانک مرکزی از زمان عرضه ارز از سوی  آن‌ها و همچنین میزان این عرضه مطلع باشد تا بتواند هرگونه کمبودی را جبران کند.

او افزود : از سال قبل مذاکراتی با مدیران و تولیدکنندگان پتروشیمی داشته و بر این اساس طبق زمانبندی انجام شده عمدتاً برنامه‌های آنها اعلام و عرضه انجام شد، اما با توجه به این‌که گاهی مغایرت‌هایی وجود داشت، در جلسات اخیر و برقراری نظم در این مورد تاکید شده است. با این حال ما هیچ اصراری نداریم که آنها مازاد بر توان خود کمبودهای ارزی را جبران کنند.

رئیس کل بانک مرکزی همچنین افزایش قیمت ارز را در چنین ایامی از سال  طبیعی توصیف کرد و افزود: در پایان سال میلادی حساب‌ها با طرف‌های خارجی تسویه می‌شود و به جز این تقاضای ارز برای سفرهای خارجی هم افزایش می‌یابد در نتیجه حتی یک عدم تعادل اندک می‌تواند مشکل‌ساز شود و بازار را دچار نوسان کند، با این حال انتظار می‌رود در سه ماهه پایانی سال روند نزولی آغاز شود چون ارز ناشی از صادرات محصولات پتروشیمی بیشتر از گذشته عرضه خواهد شد  و بانک مرکزی نیز در این باره اقدام خواهد کرد.

اما آیا نوسان‌های اخیری که از سر بازار گذشت واقعاً طبیعی است و می‌توان انتظار داشت که درماه های آینده به خصوص قبل از پایان گرفتن سال خورشیدی ، قیمت‌ها دوباره در مدار نزول حرکت کنند؟

سید کمال سید علی،معاون ارزی سابق بانک مرکزی و رییس فعلی صندوق ضمانت صادرات ایران معتقد است که بانک مرکزی به احتمال فراوان در ماه‌های پیش رو خواهد توانست دوباره بازار را مدیریت و قیمت‌ها را کنترل کند. او که در سال‌های اوج بحران ارزی یعنی سال‌های 90 و 91 معاون ارزی بانک مرکزی بود و تجربه آن روزها را به خاطر دارد می‌گوید که در آن زمان دولت وقت درآمد کلان ارزی به دست آورده بود اما در تزریق آن به بازار تعجیل کرد یعنی نتوانست مدیریتی درست در بازار اعمال کند اما امروز شرایط کاملاً متفاوت است ، دولت اصولاً چنین درآمدی در اختیار ندارد و به نظر هم نمی‌رسد که افزایش قیمت‌ها به صورت برنامه ریزی شده برای کسب درآمد ریالی صورت گرفته باشد.

مشروح گفت‌و‌گوی «امیدایرانیان» با معاون ارزی اسبق بانک مرکزی را در ادامه می‌خوانید:

آقای سیدعلی بازار ارز در هفته‌های اخیر ، روزهای پرنوسانی را پشت سرگذاشت به نظر شما  این نوسان در نتیجه چه عواملی به بازار ارز و قیمت‌ها تحمیل شد؟

ببینید عوامل متعددی در ایجاد نوسان در بازار ارز می‌توانند مؤثر باشند اما به نظر من بیش از هرچیز در هفته‌های اخیر انتظارات تورمی افزایش یافته و در نتیجه این امر حجم بزرگ و  تازه‌ای از تقاضا به بازار آمده که نگاهی به شدت احساسی به روند حوادث دارد با این همه به نظر می‌رسد به احتمال فراوان دولت خواهد توانست بازار ارز را مدیریت و قیمت‌ها را کنترل کند . واقعیت این است که نرخ ارز در نرخ شناور مدیریت شده است  از سوی دیگر دولت هم هم نمی‌خواهد برای تأمین بودجه قیمت ارز را افزایش دهد یعنی نگاه درآمدی به این بازار ندارد.

به هرحال در لایحه بودجه‌ای که برای سال آینده تقدیم مجلس شده دولت نرخ رسمی برای دلار را 3 هزار و 300 تومان تعیین کرده در نتیجه همین شرایط ، قیمت‌ها در بازار دوباره افزایش یافت . به نظر شما این رقم با توجه به حال و روز اقتصاد ایران رقمی معقول و درست است؟

به نظر من این عدد از رقمی که باید با توجه به ارزش واقعی ریال ایران اعلام می‌شد به مراتب پایین‌تر است . پرهیز دولت از افزایش بیشتر قیمت هم آن بود که مایل نیست سیگنال و پیغام شوک آور به بازار و قیمت‌ها مخابره کند . رقم اعلام شده برای سال آینده هم تنها 100 تومان از قیمت فعلی مرکز مبادلات ارزی بیشتر است . البته بانک مرکزی مکلف نیست ارز خود را به همین رقم در بازار عرضه کند یعنی این اختیار را دارد که در طول سال به تدریج این قیمت را به نرخ بازار آزاد نزدیک کند. با یان تفاسیر معتقدم و پیش بینی می‌کنم که بانک مرکزی به اینی قیمت ارز در اختیار  خود را نخواهد فروخت.

در این حوزه برنامه بعدی دولت و بانک مرکزی تک نرخی شدن بازار ارز  است البته ظاهراً امسال این طرح عملی نخواهد شد به نظر شما اصولاً امکان اجرای چنین برنامه‌ای وجود دارد؟

به نظر من اصولاً نباید تاریخ مشخصی را برای تک نرخی شدن ارز تعیین کنیم چون زمانی زمینه برای این امر مهیا می‌شود که روابط کارگزاری سیستم بانکی ایران احیاء و نقل و انتقالات ارز از سرگرفته شود . دلیل تأخیر بانک مرکزی در این مدت هم همین بوده است بنابراین باید اجرای طرح تک نرخی شدن ارز را به بعد از فراهم آمدن این پیش شرط موکول کنیم و در نتیجه اعلام هر تاریخ قطعی و تقریبی در این خصوص معقول و منطقی نیست.

فارغ از زمان اجرا ؛ سخنگوی دولت وعده کرده که ارز با دلار 3 هزار و 300 تومانی تک نرخی خواهد شد آیا چنین وعده‌ای قابل اجرا است ؟

خیر به اعتقاد من 3  هزار و 300 تومان برای هر دلار قیمتی نیست که بتوان با آن بازار ارز را تک نرخی کرد تجربه سال 81 هم همین واقعیت را نشان می‌دهد در آن روزها هم قیمت‌ها با دلار 800 تومانی که نزدیک به قیمت بازار آزاد بود تک نرخی شد.

آقای مظاهری رییس کل سابق بانک مرکزی و گروهی از کارشناسان اقتصادی پیش بینی کرده‌اند که قیمت دلار به زودی 4 هزار تومان خواهد شد آیا این پیش بینی را می‌توان قرین به واقعیت دانست؟

دولت برای تنظیم بازار ارز دست کم از نظر تأمین منابع ارزی مشکلی ندارد و در نتیجه ما امروز قدرت و کفایت لازم برای مدیریت بازار با قیمت‌های فعلی را در اختیار داریم . رشدی که سه سال پیش  به صورت ناگهانی قیمت دلار را تا 4 هزار تومان پیش برد بیش از اندازه و غیر واقعی بود به همین دلیل بعد از آن روند نزول آغاز شد و حباب به وجود آمده تخلیه شد در نتیجه همین شرایط هم طی این مدت یعنی از سه سال پیش تا همین یکی دو ماه پیش قیمت‌ها در بازار ارز تعادل داشت به عبارت دیگر علیرغم 60 درصد تورم در سه سال قیمت ارز تقریباً با ثبات بود .

یعنی به عقیده شما قیمت ارز باید بر اساس نرخ تورم افزایش یابد؟

البته نه دقیقاً به اندازه نرخ تورم اما رشد قیمت ارز در بازار باید با رشد سایر متغیرهای اقتصادی متناسب باشد.

آقای سیدعلی در سال‌های 90 و 91 وقتی قیمت ارز ناگهان و به شدت افزایش یافت دولت وقت متهم شد که تعمداً و برای افزایش درآمد ریالی خود دست به این اقدام زده امروز هم این اتهام به دولت فعلی وارد می‌شود آیا این اتهام‌ها 5 سال پیش وارد بود یا این که می‌توان دولت یازدهم را به همین جرم متهم کرد؟

دولتمردان در سال‌های 90 و 91 مدیریت ارزی مناسبی نداشتند اما نمی‌توان گفت صرفاً برای درآمدزایی اقدام به افزایش قیمت‌ها در بازار ارز به صورت تعمدی کردند . فراموش نکنیم در آن سال‌ها دولت 100 میلیارد دلار درآمد ارزی به دست آورده بود و 60 میلیارد دلار واردات داشت اما نتوانست بازار ارز را به درستی مدیریت کند بنابراین چون ارز بیشتری در اختیار داشت فروش بیشتری را هم انجام داد و بی مهابا ذخایر خود را فروخت  و در نهایت کنترل قیمت‌ها از دست رفت . اما امروز شرایط متفاوت شده درآمدهای ارزی سرشار وجود ندارد و میزان واردات هم در بالاترین حد خود به 42 میلیارد دلار می‌رسد.

یکی از تدابیر دولت وقت راه اندازه مرکز مبادلات ارز بود که اگر قرار به تک نرخی شدن بازار باشد باید از چرخه فعالیت حذف شود به نظر شما راه اندازی این مرکز اصولاً ایده درستی بود ؟

این مرکز راه اندازی شد  چون دولت تصمیم گرفته بود خصیص ارز ارزان  را در اختیار وزارت صنعت و بانک مرکزی قرار دهد تا واردات مدیریت شود اما به هر حال این مرکز هم ایراداتی هم داشت و مهمترین ایراد هم آن بود که ارز را ارزانتر از بازار می فروخت و به ایجاد رانت کمک می‌کرد .