امید

امروز، اول محرم سال 1436 هجري قمري است و چهره شهرها و روستاهاي ايران و هر جا كه شيعيان زندگي مي‌كنند سياهپوش است و مردم به احترام شهداي كربلا و سالار شهيدان حضرت امام حسين عليه السلام از ديشب به عزاداري مشغول شده‌اند و در روزهاي آينده اين عزاداري‌ها شدت بيشتري مي‌يابد و در روز عاشورا به اوج مي‌رسد.

اين سنت حسنه را كه حضرت امام صادق عليه السلام بنيانگذار آن هستند، پيروان اهل بيت عليهم السلام به عنوان ميراثي ماندگار، نسل به نسل نگهداري كرده‌اند و از آن بهره‌برداري‌هاي فراواني در جهت زنده نگهداشتن مكتب اهل البيت به عمل آورده‌اند. دهه عاشورا و نهضت كربلا يك فرصت گرانبهاست كه در طول تاريخ مي‌توان از آن براي پيشبرد اهداف اسلامي بهره برد و آن را همچون پتكي بر فرق ظلم و فساد و انحراف و ظالمان و فاسدان و منحرفان فرود آورد. اين، همان كاري است كه امام خميني در عصر ما با استفاده از فرصت عاشورا انجام داد و با به صحنه آوردن مردم ايران و ريشه كن ساختن رژيم ستم شاهي، اسلام محمدي و علوي را تفسير كرد و به "كل يوم عاشورا و كل ارض كربلا" عينيت بخشيد.

امام خميني، كه بيش از هر كس ديگري در عصر خود با عمق نهضت عاشورا آشنا بود و با تكيه بر همين آشنائي بود كه توانست مردم را به نام خدا و با شعار‌الله اكبر و اينكه "خون بر شمشير پيروز است" به صحنه بياورد و نظام جمهوري اسلامي را تأسيس نمايد، همواره درباره عزاداري‌هاي محرم و صفر سفارش مي‌كرد عزاداري سنتي بايد حفظ شود.

آن روز كه امام خميني با تأكيد فراوان همراه با تكرار توصيه به حفاظت از عزاداري سنتي مي‌كردند، هنوز انحرافاتي كه امروز در عزاداري‌ها مشاهده مي‌شود پديد نيامده بود. با اينحال، ايشان با نگاه عميقي كه به موضوعات داشتند و آينده را همواره مي‌ديدند، با توصيه‌هاي اكيد به حفاظت از عزاداري سنتي،‌ انحرافات را پيش‌بيني مي‌كردند و راه مقابله با آنها را نيز نشان مي‌دادند. خود امام خميني نيز بعد از انقلاب در دهه عاشورا به اقامه عزاداري در بيت خود مي‌پرداختند و با شور و حال وصف‌ناپذيري كه از ايشان به هنگام استماع روضه سنتي مشاهده مي‌شد كاملاً مشخص بود كه تا چه ميزان براي عزاداري سنتي اهميت قائل هستند و براي بقاء آن تلاش مي‌كنند.

در فضاي انقلابي و اسلامي جامعه ايران بعد از پيروزي انقلاب اسلامي اين انتظار وجود داشت كه عزاداري سنتي همانگونه كه مورد نظر امام خميني بود، پا برجا بماند و حتي قوي‌تر و پررنگ‌تر شود و بتواند تأثير بيشتري در گرايش مردم به محتواي مكتب اهل البيت و اهداف امام حسين عليه السلام از نهضت عاشورا برجاي بگذارد. اين واقعيت را نمي‌توان ناديده گرفت كه عزاداري سنتي سهم مهمي در پيروزي انقلاب اسلامي ايران داشت و آنچه از زبان وعاظ، خطبا، مداحان و مرثيه سرايان عاشورائي در جريان عزاداري‌ها به گوش مردم مي‌رسيد، در تهييج مردم و تشويق آنان به ادامه مبارزه عليه رژيم ستم شاهي و قدرت‌هاي استكباري حامي آن رژيم بسيار مؤثر بود.

متأسفانه در سال‌هاي اخير با به صحنه آمدن مداحاني از جنس غيرسنتي و مخلوط كردن مطالب سست، انحرافي و بي‌محتوا با عزاداري‌هاي محرم و صفر، نقش مداحان سنتي هر روز كمتر شد و ميراث گران بهائي كه از نسل‌هاي گذشته در اختيار ما بود به تدريج دچار غربت و عزلت گرديد. اين واقعيت تلخ را امروز نمي‌توان پنهان كرد كه نسل جديد با ذائقه‌اي رشد كرده كه با عزاداري‌هاي سنتي بيگانه است و تحت تأثير چيزي به نام عزاداري قرار دارد كه هيچيك از ويژگي‌هاي عزاداري سنتي را در خود ندارد.

آهنگ‌هاي غربي، اشعار بي‌محتوا و حتي انحرافي، تعبيرات زشت، ادا و اطوارهاي سبك و دون شأن عزاداري امام معصوم و چه بسا اهانت‌آميز، اكنون محتواي بسياري از مداحي‌ها و سينه‌زني‌ها را تشكيل مي‌دهند. اختلاط‌هاي خارج از چارچوب‌هاي شرعي كه زمينه را براي ارتكاب محرمات در بعضي دسته‌هاي عزاداري فراهم مي‌سازد يكي ديگر از ابتلائاتي است كه به سراغ عزاداري‌ها آمده است. مزاحمت براي مردم به بهانه عزاداري و ايجاد مشكل براي مردمي كه خود از عاشقان امام حسين عليه السلام و شهداي كربلا هستند و با ديدن اين صحنه‌ها دچار تناقض و سؤال مي‌شوند از ديگر عوارض منفي عزاداري‌هاي جديد است.

از اينها تأسف بارتر، نفوذ عناصر منحرف و بي‌اعتنا به احكام شرعي و توصيه‌هاي مراجع تقليد و بزرگان ديني است كه با مطالب،‌ حركات و روش‌هاي زننده خود، اساس عزاداري را با خطر مواجه كرده‌اند. اين افراد با ايجاد محافلي در كنار مساجد تلاش مي‌كنند مساجد، كه بهترين مكان‌ها براي عزاداري و فراگيري تعاليم مكتب اهل بيت عليهم السلام هستند، را به تعطيلي بكشانند و نسل جوان را به طرف پوچي سوق دهند. با اين روش، به تدريج محافل عزاداري حسيني از خطباي باسواد و علماي آشنا با مكتب اسلام و اهل بيت منزوي مي‌شوند و افراد بيسواد يا كم سواد جاي آنها را مي‌گيرند و اين مجموعه دست به دست هم مي‌دهند تا به جاي ساختن نسل جوان، افراد را تهي مغز بار بياورند.

در سال‌هاي اخير، زنگ اين خطر توسط مراجع تقليد نيز به صدا در آمده و از نجف تا قم همه نسبت به آنچه درحال رخ دادن است هشدار داده‌اند و مي‌دهند. با اينحال، جريان انحرافي آنقدر قوي است كه تأثير چنداني از اين هشدارها ديده نمي‌شود و به نظر مي‌رسد بايد طرح جديدي براي مقابله با آن و نجات عزاداري‌ها در انداخت.

در اين طرح، خطباي صاحب نظر و آگاه، اساتيد دانشگاه، علماي روشن بين حوزه‌ها، سازمان تبليغات اسلامي و رسانه‌ها به ويژه رسانه ملي مي‌توانند با هماهنگي كامل، به ايجاد جرياني در جامعه اقدام كنند كه ضمن حفاظت از عزاداري سنتي و ترويج آن در چارچوب نقطه نظرهاي مراجع عظام تقليد، مانع نفوذ انحرافات، خرافات و مطالب سبك و بي‌محتوا به مجالس و محافل عزاداري شوند. ترديد نبايد كرد كه رسانه ملي به همان اندازه كه در ترويج عزاداري‌هاي سنتي نقش دارد، در دامن زدن به عزاداري‌ها،‌ مداحي‌ها و محافل مذهبي غيرسنتي نيز نقش دارد و اكنون نيز اگر مسئولين آن بخواهند مي‌تواند به اصلاح وضعيت اسفبار موجود كمك كند. به همين دليل، حضور فعال و جهت‌دار رسانه ملي در اين طرح لازم است.

اجرائي شدن اين طرح به اراده‌اي جمعي در سطوح مختلف نظام و حوزه‌ها و جامعه نياز دارد، اراده‌اي كه با قاطعيت همراه باشد و هيچ چيز را مانع راه نداند. اجراي چنين طرحي در شرايط كنوني جامعه يك ضرورت است كه بايد علاوه بر قاطعيت با سرعت نيز همراه باشد بطوري كه فردا براي تصميم گيري درباره آن دير است.