امید

به گزارش امیدنامه به نقل از جماران، آیت الله سید حسن خمینی در دیدار اعضا و ادوار انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران در حرم مطهر امام خمینی، در سخنانی با طرح سؤالی در مورد چرایی انجام فعالیت های انسانی، اظهار داشت: از نظر منطقی هر عملی دارای علت غایی(هدف) و علت فاعلی(فاعل) است که اگر هدف در کار نباشد فاعل نیز به فاعلیت در نمی آید.

وی با بیان اینکه برخی رفتارهای اجتماعی هم اهداف ظاهری دارند و هم اهداف واقعی، افزود: این دو گانگی در فعالیت های سیاسی نیز به چشم می خورد و به عنوان مثال در امری مانند ورود به انتخابات، هرکس در مورد دلیل این کار مورد سوال قرار گیرد «پیروزی» را هدف خود ذکر می کند اما وقتی به عمق انگیزه ها توجه کنیم ممکن است بیش از پیروزی، شکست حریف و خون به جگر کردن او مدنظر باشد.

سید حسن خمینی افزود: این نکته بسیار مهم است که در شناخت علت غایی دست کم سر خودمان کلاه نگذاریم و بدانیم چه هدفی را دنبال می کنیم؛ چرا که اگر علت غایی دستخوش ناشناختگی یا تغییر شود، فاعلیت هم دگرگون می کند.

وی افزود: اگر کسی بخواهد به هر قیمتی در یک رقابت باقی بماند، هنگام مواجهه با موانع کمتر عصبانی می شود، زیرا هدف را می داند اما اگر هدف در زبان اینگونه گفته شود ولی در واقعیت «منیّت» و خون به جگر کردن رقیب مطرح باشد، فاعلیت هم دستخوش تغییر می شود؛ بنابراین وقتی می گوییم در یک مقطع بزرگان جامعه خیلی خوب عمل کردند ممکن است آنان عمل چندان مهمى هم نداشته اند، بلکه علت موفقیت آنها صرفا تشخیص خوب و درست موقعیت بوده است؛ زیرا در موقعیت هایى وقتی عصبانیت پدید می آید، منافع شخصی و زودگذر جای منافع کلان و جمعی را مى گیرد.

یادگار امام به بیان یک مثال در این زمینه پرداخت و یادآور شد: در ورزش کشتی اگر عصبانی شویم شکست می خوریم و به همین خاطر رقیب تلاش می کند ما را عصبانی کند تا در آن لحظه، تشفی خاطر جایگزین علت اصلی کشتی که پیروزی در میدان است، شود.

وی با بیان اینکه در کنش های سیاسی هم این رویه وجود دارد، یادآور شد: تفاوت بزرگان و استخوان خرد کرده های سیاست با دیگران در این است که آنان در اوج فشارها عصبانی نمی شوند، هدف را گم نمی کنند و منافع شخصی و زودگذر را بر منافع بزرگی که در پیش دارند ترجیح نمی دهند.

سید حسن خمینی چند انتخابات اخیر را نمونه ای از این مسأله خواند و ادامه داد: اگر هدف را به درستی تبیین کنیم خواهیم دیدیم که کنش سیاسی انجام شده، کار پیچیده ای نبوده است، بلکه صرفا افراد در بزنگاه هدف اصلی را گم نکرده اند.

وی یادآور شد: بر اساس تعبیر «آنچه پیر در خشت خام بیند جوان در آینه هم نمی بیند»، تجربه در چنین موقعیت هایی به کار می آید.

یادگار امام در مورد شرایط انتخاب یک هدف در فعالیت اجتماعی، گفت: اگر کسی را در انتخاب هدف مورد مشورت قرار دادیم، او باید نسبت به ما متعهد و عادل باشد، زیرا در غیر این صورت ممکن است او علت غایی را به اشتباه به ما معرفی کند؛ اما اگر می خواهیم خودمان تصمیم بگیریم باید تقوای الهی داشته باشیم زیرا هدف غایی تحت تأثیر میزان تقوا تغییر می کند.

یادگار امام سپس به موضوع هدف کنش های سیاسی پرداخت و با بیان اینکه علت فاعلی کارها بر اساس علت غایی متفاوت خواهد بود، یادآور شد: همانگونه که امام می فرمودند کسی نمی تواند برای خدا دروغ بگوید، غیبت کند و تهمت بزند(ر.ک جهاد اکبر ص39،48 و...)، یک سیاستمدار نمی تواند بگوید من برای رضای خدا دیگران را به انواع اتهامات متهم می کنم، اگر چنین گفت دروغ می گوید و در ایمان خود مشکل دارد. او نمی تواند برای رضای خدا به دیگران تهمت بزند یا تمسخر کند؛ البته او ممکن است خودش هم نداند که دروغ می گوید و ناخواسته به نام رضای خدا، اما فقط برای پیروزی خودش دست به این رفتارها می زند.

وی با تأکید بر محاسبه دائم انگیزه و اهداف اصلی کارها توسط انسان ها، گفت: نمی توان گفت هرکس هدف خوبی دارد رفتار او هم خوب است، اما بدون شک اگر هدف بدی داشته باشیم رفتار خوب یا بد نتیجه ای نخواهد داشت و اگر کسی به سمت ضلالت می رود چه بهتر که با شیب کمتری به آن سمت برود و گرنه زودتر به مهلکه می رسد.

یادگار امام در ادامه سخنان خود با اشاره به چگونگی انتخاب علت فاعلی کارها، کم هزینه ترین و پرفایده ترین عامل را نتیجه بهترین علت فاعلی خواند و از همین منظر به تبیین مفهوم «افراط» پرداخت و یادآور شد: افراط اگر در حوزه علت غایی باشد به معنای این است که اساسا هدف ما افراطی است؛ به عنوان نمونه اگر هدف یک گروه حذف فیزیکی سایر گروهها باشد یا اگر یک قوم قصد نسل کشی قوم دیگری را داشته باشد افراط رخ داده است.

وی «عدالت» را معیار افراط یا عدم افراط در حوزه علت غایى خواند و تصریح کرد: عدالت یعنی اینکه هدف ما نباید متضمن پایمال شدن حقوق دیگران باشد؛ اگر با نگاه غیر دینی به این اصل نگاه کنیم حقوق انسان ها نباید ضایع شود و اگر با نگاه دینی بنگریم، علاوه بر مردم حقوق الله هم نباید نادیده گرفته شود.

سید حسن خمینی سپس به موضوع افراط در رفتار پرداخت و یادآور شد: باید در نظر داشته باشیم که آیا انجام یک کار برای رسیدن به هدف عاقلانه هست یا خیر؟! در جامعه برخی زبان شیرین و برخی زبان تلخ دارند؛ در این زمینه باید به فرمایش خداوند توجه کنیم که وقتی فرعون خودش را پروردگار بزرگتر مردم نامید، به موسی(ع) توصیه کرد «به سوی فرعون بروید که او به سرکشی برخاسته، و با او سخن نرم گویید، شاید که پند پذیرد یا بترسد»(طه. 43-44).

وی ادامه داد: رفتار افراطی رفتاری است که هزینه آن برای شخص و جامعه زیاد است.

یادگار امام سپس به موضوع دلیل انجام فعالیت های سیاسی پرداخت و با اشاره به آفت فردگرایی در جامعه ایران که در قالب پدیده هایی چون فرار مغزها بروز یافته است، افزود: وقتی می گوییم قصد انجام فعالیت سیاسی داریم یعنی می خواهیم ریشه های بی عدالتی را در جامعه بخشکانیم تا به سوی فردای بهتر حرکت کند و معتقدیم که رفع فقر، فساد و تبعیض از مسیر بهبود رفتارهای سیاسی می گذرد، اما در این مسیر باید مراقب باشیم که علت غایی و فاعلی خود را گم نکنیم.

سید حسن خمینی به 73 سال سابقه انجمن اسلامی دانشجویان اشاره کرد و به آنان توصیه کرد: این سابقه نباید شما  را دچار غرور کند و دائما باید مرامنامه خود را مرور کنید و رصد کنید که آیا رفتارهایتان شما را به هدف می رساند یا خیر.

سید حسن خمینی به انتخابات هفتم اسفند اشاره کرد و با بیان اینکه اتفاق مبارکی در کشور افتاد که نتایج خوبی را در پی داشت و ان شاء الله نتایج بهتری نیز در پیش داشته باشد، افزود: نتیجه انتخابات هفتم اسفند برای کسانی که در زیر پوست شهر بودند اتفاق غیر منتظره نبود، اما برای برخی غیر مترقبه بود.

وی با بیان اینکه ان شاء الله مسئولان و دست اندرکاران امور بهره برداری های لازم را از نتایج انتخابات داشته باشند، گفت: بودن یا نبودن امثال من مهم نیست و نباید علت های غایی خویش را با در نظر گرفتن مسائل شخصی فراموش کنیم، چرا که در این صورت اضمحلال جامعه در پیش خواهد بود.

یادگار امام با بیان توصیه به در نظر گرفتن علل متعالی برای فعالیت های سیاسی و برنامه ریزی در این راستا، تصریح کرد: کیش شخصیت ما را گرفتار مشکلاتی می کند که برای جامعه و تشکلی همچون انجمن اسلامی دانشجویان فایده ای را در پی نخواهد داشت.