امید

آقای خرم با توجه به اینکه سه سال از عمر دولت می‌گذرد، شما عملکرد دولت را در این سه سال چه طور دیدید؟

اگر عملکرد دولت روحانی را بخواهیم بررسی کنیم باید اول، مضیقه‌های را در نظر بگیریم. یعنی اینکه دولت با چه امکانات و با چه ابزاری از کجا شروع کرده و به کجا رسیده است. در سه سال گذشته، پول نفت و مالیات، نتوانسته هزینه‌های کشور را پر کند. آر طرف دیگر هم پروژه‌های عمرانی همچنان منتظر اعتبار است و اکثراً هم متوقف شده‌اند. هر دولتی بود به همین مخمصه دچار می‌شد. ما در دولت نهم و دهم درآمد ارزی زیادی داشتیم. درآمدی که باید با آن در بیرون از کشور سرمایه گذاری می‌کردیم و با بهره آن، منابع جدیدی نصیب مملکت می‌کردیم. این کار انجام نشد و پول‌هایی که از نفت بدست آمد، جاهای دیگر غیر از آبادانی و توسعه کشور خرج شد. مقداری از این پول در آن زمان اختلاس شد، مقداری له نام اشخاص در بانک‌های خارج بلوکه شد. یعنی چند نفر از افراد مورد اعتماد حاکمیت به حساب‌های شخصی‌شان پول واریز شد و این پول می‌توانست برای کشور سرمایه گذاری شود. همان طور که عربستان، کویت و امارات از کارخانه جات بزرگ دنیا سهام خریدند. 400 میلیارد دلار، عربستان سهام خرید که بعد از 8 سال، 1200 میلیارد دلار شد.

با توجه به اینکه می گویید دولت از ابتدا در مضیقه بود، چه کار باید می‌کرد که نکرد؟

کارهای فراوانی روی زمین مانده که به آنها انتقادهای زیادی وارد بود ولی دولت روحانی دیر به آنها ورود کرد. یکی از آنها مسکن مهر بود. مسکن مهر، آقای احمدی نژاد 52 هزار میلیارد تومان از پول‌های مردم که در بانک‌های عامل بود، استفاده کرد. در حالی که بین 10 تا 13 درصد سود سپرده‌های مردم در بانک مرکزی ذخیره می‌شود. او از این پول ذخیره شده استفاده کرد و مسکن مهر را راه اندازی کرد که نباید این کار را انجام می‌داد. چراکه در مسکن حدود 98 درصد کارهای مردم به دست خودشان انجام می‌شد ولی احمدی نژاد آن را دولتی کرد. به طوری که گفت که مردم تا 8 میلیون پول بدهند، خانه دار می‌شوند ولی الان این پروژه‌ها توقف پیدا کرد و الان با حدود 90 میلیون خانه‌ها تحویل می‌شود. این در حالی است که مردم توان خرید و یا ساخت خانه ندارند. یکی دیگر از ایرادات هم نوسازی ناوگان‌ها بود که پولش جمع می‌شد. اگر در مسکن مهر به موقع پول تزریق می‌شد، اینقدر گران نمی‌شد و ثانیاً، 180 رشته تولیدی که ساختمان وابسته به آنهاست، تعطیل شد. اخیراً اما به این رسیده‌اند باید مسکن مهر سریعتر جمع شود. شما هر یک تومانی که در بانک سپرده کنید، 5 برابر بانک، می‌تواند وام دهد. دولت علی رغم در فشار بودن یا باید با عوان سپرده گذاری برای مسکن و یا تعبیه بدهی دولت به بانک‌ها، بانک‌ها را تقویب می‌کرد اما این کار را نکرد. در سال 85، آمریکا و اروپا دچار رکود شدند و اوباما در اول، در شش ماهه اول 3 هزار و 700 میلیارد دلار به سیستم بانکی و شرکت‌های تولیدی، مثل جنرال الکتریک پول داد تا ورشکسته نشوند. در رده‌های پایین هم کسی که مسکن می‌ساخت، وام‌های کمتر و بدون سود پرداخت کرد و در سه سال از بحران رکود خارج شدند.

از عرصه اقتصادی که بگذریم، دولت در عرصه سیاسی شعار اعتدال داد. چقدر این شعار جنبه عملی پیدا کرد و چقدر حد گفتمان باقی ماند؟

دولت اعتدال و امید، کاری که در ابتدا توانست انجام دهد، باز کردن فضای سیاسی بود. فضایی که در دوران آقای احمدی نژاد فعالیت سیاسی کردن در آن سخت شده بود. من خبرنگاری را می‌شناختم که هفته‌ای یکبار تلفنی و ماهی یکبار هم حضوری باید به دستگاه‌های خاص بخاطر فعالیت روزنامه نگاری‌اش، پاسخ می‌داد اما از اول دولت آقای روحانی تا امروز، یکبار هم نرفته است و فضا هم فضای ارزشمندی است. فضایی که افراد با بدترین لحن‌ها بعضاً انتقاد می‌کنند. هر چند این شکل از انتقاد خوب نیست اما فضا، فضای قابل اعتنایی است. بنابراین علاوه بر اینکه حل پرونده هسته‌ای موفقیت چشم گیر و کار ملی بود در سیاست داخلی هم کم و بیش هم موفقیت‌هایی حاصل شده که به نظر من باز هم بهتر از این می‌شد، کار کرد.

یکی از نقدهایی که به دولت آقای روحانی شد، نحوه مواجه او با مسأله فیش‌های حقوقی بود. به نظر شما به عنوان یکی از مواردی که بعضاً به عنوان نقطه ضعف دولت هم یاد می‌شود، دولت در مواجه با این مسأله موفق بود یا خیر؟

موضع دولت عکس العملی بود و مخالفان دولت هم می‌خواستند که این اتفاق بیفتد. اولاً حاکمیت اگر به نظام و گروه‌ها اعتقاد دارند که جمهوری اسلامی بدون تنش و تشنج می‌تواند پیش رود و توسعه پیدا کند، نباید افشاگرانه برخورد کنند. باید به رئیس جمهوری این مسأله را می‌گفتند و اگر رئیس جمهور برخورد نمی‌کرد، آن را به صورت عمومی مطرح می‌کردند. این یک بداخلاقی بود که زخ داد و البته انتظاری هم از اصولگرایان تندرو در این گونه موارد نیست. ولی دولت می‌توانست بهتر برخورد کند. یعنی تأملی چند روزه صورت می‌گرفت و فیش‌های حقوقی دولت گذشته هم بررسی می‌شد. بعد مبرهن می‌شد که این فیش‌های حقوقی از دولت احمدی نژاد وجود داشته است و در این دولت مانند میراث باقی مانده است. در زمان احمدی نژاد زمین و وام‌های میلیاردی پرداخت شد. وام‌هایی از یک تا صد میلیارد بدون اینکه تقاضایی داشته باشند. یعنی به مدیرانی که حاضر به همکاری می‌شدند، وام می‌دادند. کسی چرا در این باره صحبت نکرد؟ اما در این دولت این اتفاقات رخ نداد. دولت بهتر می‌توانست مدیریت کند و موضوع را به نفع خود بیان کند. رئیس جمهور خودش با تسلط کلامی که دارد، می‌توانست در این باره نمره منفی نگیرد و برای مردم توضیح دهد

برخی بر این باورند که وعده‌هایی که حسن روحانی قبل از انتخابات داد، وعده‌هایی بود که نتوانست به تمام آنها جامه عمل بپوشاند و این مسائل کار او را برای انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم سخت خواهد کرد. چراکه با افکار عمومی رو به رو است که با وعده‌های تحقق نیافته او را می‌سنجند.

البته اینطور نیست که بگوییم همه او را با وعده‌های تحقق نیافته می‌سنجند. برخی در پی این موضوع هستند که بگویند روحانی را باید اینگونه سنجید ولی بلاخره این دولت کارهایی هم کرده که قابل دفاع باشد. مثلاً کسی فکر نمی‌کرد که مذاکرات 2 سال و یا اجرای آن 4 سال طول بکشد. فکر می‌کردند که مذاکرات سه ماهه به نتیجه می‌رسد. ما تصمیم گرفته بودیم که در مذاکرات کواه بیایم، چون بین برخورد نظامی و سایبریو مذاکره باید یکی را انتخاب می‌کردیم. روحانی مذاکره را انتخاب کرد و کشور را از جنگ نجات داد. این نمره بزرگی دارد. حالا مسائلی که در 2 دولت قبل پیش آمد، روحانی می‌تواند، بخش جزیی را و خرابی‌هایی که از نا بسامانی و دنیا را به سخره گرفتن، پیش آمد، مسائلی است که با یکسال و دو سال حل نمی‌شود. شاید بیست سال لازم باشد که ما بتوانیم دوران احمدی نژاد را جبران کنیم و به سال 84 برسیم.

با توجه به تمام این مسائل فکر می‌کنید که رئیس دولت یازدهم کار سختی را برای انتخابات آتی پیش رو خواهد شد؟

بله. کار سختی پیش رو خواهد شد ولی به اعتقاد من حسن روحانی، بدیل ندارد.

نمره دولت به نظر شما چند است؟

نمره‌ای که من به دولت روحانی می‌دهم، با تمام جوانبی که در نظر می‌گیرم، 60 تا 70 از صد نمره است. این حدود 40 امتیازی که از دولت کثر می‌شود، اغلب به دلیل مسائل و مشکلات اقتصادی است.