امید

یک گروه سمپات و رادیکال از ابتدا حول این رویداد  شکل گرفت که چنین رویدادی را یک نقطه عطف تاریخی و به تعبیر «آلن بدیو» یک رخداد در گسست با قبل از خود می‌دانست که هرگز به پایان نمی‌رسد. این گروه دوم خرداد را هم‌سطح انقلاب مشروطه و گاهی بالاتر از آن می‌دانستند و بر این باور بودند دوم خرداد استمرار و ادامه مشروطه است که البته برخی زیاده‌خواهی‌ها آن را به انحراف کشاند. هم طرفداران دوم خرداد و هم برخی منتقدان قائل به این نکته‌اند که مقاومت بخش‌های دیگر حاکمیت در مقابل توسعه سیاسی مولود دوم خرداد در به محاق بردن آن نقش بازی کرد. در به محاق رفتن یا آنچه برخی منتقدان تحت عنوان «مرگ دوم خرداد» از آن یاد می‌کنند عملکرد و دستاوردهای سیاسی و فرهنگی جریان سیاسی دوم خرداد و همچنین برخی بی‌تدبیری‌ها و اشتباهات این گروه نیز نباید دست‌کم گرفته شود؛ جریان و گروه سیاسی که بخش‌هایی از آن در خلق دوم خرداد در کنار مردم نقش بازی کرد و بخشی دیگر بعدها از دل تحولات دوم خرداد نضج گرفت.

گروهی از مدیران و دستیاران دولتی که نتوانستند در طول هشت سال مدیریت و بعدازآن در بزنگاه‌ها و بحران‌ها عملکرد قابل قبولی از خود به‌جا بگذارند و با اقرار به تدارکاتچی بودن صحنه را خالی کردند. به‌ویژه رهبری دوم خرداد یعنی سیدمحمد خاتمی که زمانی در شمایل یک قهرمان و قدیس سیاسی، ظاهر شده بود، سال‌هاست به کنج عزلت هل داده‌شده و خود نیز کمتر در هیات یک کنشگر سیاسی و شجاع ظاهر شده است. در ادامه همین نگاه منتقدان یا گروه‌های جدیدتر بر این باورند که دوم خرداد از سوی این گروه‌های سیاسی مصادره شده بود و رویدادی که می‌توانست یک نقطه عطف تاریخی باشد به یک مناسبت سیاسی و انتخاباتی تقلیل داده شد تا همین تقلیل در ادامه حذف و برخورد بیشتر با جریان سیاسی و انتخاباتی دوم خرداد را ممکن‌تر کند.

بماند که اساساً گروه‌های اپوزیسیون (به‌ویژه گروه‌های موسوم به براندازان) نفس دوم خرداد را یک انحراف و رویداد جعلی در مسیر اصلاحات و تغییرات تاریخی این سرزمین می‌خوانند که جز از بین رفتن فرصت و از دست دادن زمان دستاورد دیگری نداشته است. بااین‌همه نباید یک واقعیت را نادیده گرفت که دوم خرداد با همه اجزا و اتفاقات یک رویداد مهم و بزرگ در زمانه خود بود که تحولات بعدی عملاً امکانی برای استمرار و یا  تکرار آن را نداده است. جامعه ایرانی اینک نزدیک به سه دهه بعد از دوم خرداد حوادث و اتفاقات زیادی را از سر گذرانده است و آن علایق و دل‌بستگی‌های سیاسی که برخی دوم خردادی‌ها و حلقه اطراف برخی شخصیت‌های سیاسی در آن زمان و سال‌های بعدازآن را داشتند، دیگر ندارند یا حتی به‌سختی به یاد می‌آورند که مناسبتی به نام دوم خرداد در تقویم وجود داشته است.

موضوعات و دغدغه‌های جدیدتر و البته فشارهای اقتصادی و معیشتی مطالبات عموم و نسل‌های جدید دهه هفتاد و دهه هشتاد را به سمت دیگری شیفت داده است. میدان  فعالیت و کنش سیاسی نیز تغییرات زیادی کرده و سازمان قدرت و فعالیت سیاسی از حرکت‌های متکی به فرد، قهرمان و حتی احزاب سیاسی به سمت شبکه‌ای‌تر شدن حرکت کرده است. بااین‌وجود و به جهت برخی تأثیرات دوم خرداد در بخش‌های مختلف جامعه و تاریخ کشور هر اتفاق و حرکت سیاسی، مدنی و اجتماعی در آینده بی‌نسبت با دوم خرداد ۷۶ و حضور مردم در آن رویداد و بعدازآن نخواهد بود و بهتر آن است این رویداد و سایر رویدادهای سیاسی و دموکراسی خواهی صدسال اخیر در ایران ذیل آنچه ژاک دریدا «دموکراسی ناتمام» می‌خواند دیده و ارزیابی شود.