امید

در بازار روغن زیتون نیز برخی تجار در بسته‌بندی‌های شیک، کالایی با عنوان روغن زیتون خارجی به مشتریان عرضه می‌کنند که درواقع یک نوع روغن خطرناک صنعتی و ارزانقیمت است که برای ساخت کرم و پمادها مورد استفاده قرار می‌گیرد و مصرف خوراکی آن در تمام کشورها منع شده است و متقلبان داخلی نیز بدون میوه زیتون و با استفاده از پارافین و روغن مایع و اسانس شیمیایی زیتون، اقدام به تولید روغن زیتون تقلبی می‌کنند.

نکته غم‌انگیز ماجرا این است که به گواهی مسئولان سازمان استاندارد نام برخی برندهای سرشناس مواد غذایی کشور در لیست متقلبان بزرگ دیده می‌شود و همین اواخر یکی از همین برندهای سرشناس به جریمه مالی ٩٠٠‌میلیون تومانی محکوم شده است.

اما حلقه مفقوده این بازار، نظارت‌های قانونی است که اجرا نمی‌شود. براساس قوانین موجود ناظران آزمایشگاهی کارخانه‌های تولیدی نباید در استخدام مالی کارفرما باشند و باید حقوق خود را از نهادی مستقل دریافت کنند. ولی این قانون سال‌هاست که در ایران رعایت نمی‌شود و دربسیاری از موارد کارکنان و متخصصین آزمایشگاه‌های کنترل کیفی کارخانجات حقوق خود را از کارخانه‌دار دریافت می‌کنند و همین موضوع موجب می‌شود که کیفیت فدای ارتباط مالی کارفرما و ناظران شود. در این گزارش به‌طور مفصل به سه کالای بازار مواد غذایی پرداخته‌ایم که در صدر تقلب‌های بزرگ و عمده قرار دارند.
اسیدی که خاک را نابود می‌کند!

آبلیمو یکی از بزرگترین تقلبات بازار مواد غذایی ایران را تشکیل می‌دهد. بنا به ادعای «محمد میررضوی» دبیر سندیکای صنایع کنسرو ایران و عضو کانون انجمن‌های صنفی مواد غذایی ٩٩‌درصد آبلیموهای موجود در بازار کشور تقلبی هستند و متقلبان از این بازار سود هنگفتی به جیب می‌زنند.

او در گفت‌وگو با ایسنا اعلام کرده که  برای تشخیص این سود کلان کافی است که بدانید تنها با ٤ لیتر اسید سولفور و گوگرد، می‌توان بدون استفاده از لیمو ١٠ تن آبلیموی تقلبی تهیه کرد. نکته غم‌انگیز بازار آبلیمو این است که حتی برخی برندهای بزرگ و سرشناس بازار ایران نیز از این سود هنگفت چشم‌پوشی نکرده و بارها در گزارش‌های سازمان استاندارد نام سرشناس‌های این صنعت دیده شده است، تا آن‌جا که به‌تازگی یکی از همین برندهای سرشناس به ٩٠٠‌میلیون تومان جریمه از سوی سازمان تعزیرات محکوم شده است. گرچه کارشناسان معتقدند امکان تشخیص آبلیموی تقلبی به جز در آزمایشگاه وجود ندارد، اما برای دانستن این موضوع کافی است یک استدلال ساده را درنظر بگیریم:     قیمت تمام شده آبلیموی صنعتی از نرخ لیموترش تازه در بازار پایین‌تر است. یک کیلوگرم لیموترش تازه در بازار بین ١٢ تا ١٧‌هزار تومان قیمت دارد. این درحالی است که یک لیتر آبلیمو بسته‌بندی حدود ٨ تا ١٠‌هزار تومان قیمت گذاری شده است.

بعد دوم این ماجرا نکات تکان‌دهنده‌ای است که کارشناسان و مسئولان درباره تبعات مصرف آبلیموی تقلبی اظهار می‌کنند. «مهدي پورهاشم» مديركل سابق استاندارد و تحقيقات صنعتي تهران دراین‌باره به «ایسنا» گفته است که آبلیموهای تقلبی دودسته هستند. یک دسته آبلیمویی که بدون استفاده از میوه لیمو تولید می‌شود که محتوای آن اسید سولفور و گوگرد است و دسته دوم آبلیموی بسیار رقیق طبیعی با مقادیر بالای ترکیبات شیمیایی است.

وی ادامه می‌دهد: میزان مجاز استفاده از متابی سولفيت سديم که یک ماده شیمیایی است در حد ٢٥٠ پي‌پي‌ام است، زيرا اين ماده مانع از تغيير رنگ و فساد ميكروبي آبليمو مي‌شود. اين در حالي است كه نتايج آزمايش آبلیموهای موجود در بازار نشان می‌دهد که در برخي از آنها تا ٥ برابر يعني نزديك ١٢٥٠ واحد متابی سولفيت موجود است.

«مرتضی خدایی» رئیس شعبه ویژه رسیدگی به جرائم و تخلفات پزشکی و بهداشتی سازمان تعزیرات حکومتی تهران نیز در گفت‌و‌گو با «عصر ایران» به نکات تکان‌دهنده‌ای از بازار آبلیموهای تقلبی اشاره کرده است. او دراین‌باره می‌گوید: در برخی موارد متقلبان اقدام به عرضه آبلیمو با آرم استاندارد کرده بودند. آبلیموهایی که به هیچ عنوان قابلیت مصرف انسانی ندارد و حتی برای معدوم کردن آن با مشکل مواجهیم. زیرا این آبلیموها آثار مخرب زیست محیطی داشته و حتی برای خاک مخرب است و به همین دلیل سازمان حفاظت محیط‌زیست برای معدوم کردن آن محدودیت‌های قانونی اعمال کرده است اما این محصولات که خاک تحمل آن را ندارد به راحتی تولید و به مصرف انسانی می‌رسد.

تولید عسل بدون دخالت زنبور
عسل تقلبی همپای آبلیمو در صدر تخلفات بازار مواد غذایی قرار دارد. به‌طوری که نقل قول‌های متفاوت از ‌درصد بالا و نزدیک به ٩٠‌درصدی سهم عسل تقلبی از بازار این ماده غذایی خبر می‌دهند. البته تعریف‌ها از عسل تقلبی متفاوت است و برهمین اساس عده‌ای خوراندن محلول آب شکر به زنبور را تقلب نمی‌دانند. این در شرایطی است که دسته‌ای دیگر از کارشناسان هرگونه تغییر غیرطبیعی در فرآیند تولید ماده غذایی را نوعی تصرف و تقلب می‌دانند. با این حساب تقلب جالب دیگری در این بازار وجود دارد و آن تولید عسل بدون دخالت زنبور است. «عفت رئیسی» مدیرعامل اتحادیه سراسری زنبورداران در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: در کشور ما سه نوع عسل وجود دارد، نوع اول عسل‌های طبیعی و نوع دوم عسل‌های تغذیه‌ای هستند که در تولید نوع دوم به زنبور مخلوط آب و شکر خورانده می‌شود و در نوع سوم که عسل‌های دست‌ساز نامیده می‌شود متقلبان با گلوکز و اسانس و بدون دخالت زنبور عسل تولید می‌کنند.

او توضیح داد: متوسط  برداشت عسل طبیعی از هر کندو بین ٣ تا ١٤ کیلوگرم در نوسان است این درحالی است که در شرایط تولید عسل تغذیه‌ای و با استفاده از آب شکر برداشت از یک کندو تا ٨٠ کیلوگرم نیز می‌رسد!

رئیسی با بیان این‌که قیمت عسل طبیعی بین ٤٠تا ٦٠‌هزار تومان است، هرنوع عسل ارزان‌تر از این قیمت را تقلبی دانست و گفت: کنترل کیفی عسل درحال حاضر زیرنظر چند دستگاه است و این برخورد جزیره‌ای در نظارت‌ها مشکل ساز شده است. ضمن این‌که سازمان ملی استاندارد، استاندارد اجباری عسل را به استاندارد تشویقی تغییر داده و همین امر باعث افزایش تخلفات در زمینه تولید عسل شده است.

به‌گفته کارشناسان مصرف قند و شکر مصنوعی مورد استفاده در عسل‌های دست ساز به‌ویژه برای بیماران بسیار خطرناک است و موجب تشدید عوارض بیماری‌هایی مانند سرطان، دیابت و بیماری‌های هورمونی می‌شود.

فروش روغن پماد و کرم به جای روغن زیتون!
روغن زیتون یکی دیگر از رکوردداران تقلب در بازار ایران است. به گفته کارشناسان سازمان استاندارد روغن زیتون تقلبی بدون استفاده از میوه زیتون و با ترکیب پارافین،  روغن مایع و اسانس زیتون ساخته می‌شود، اما تقلب در این کالا به همین موضوع محدود نمی‌شود و نوعی روغن زیتون در بازار ایران وجود دارد که اصولا مصرف خوراکی ندارد و در سایر کشورها برای تولید خمیر دندان، پماد و کرم مورد مصرف قرار می‌گیرد. این نوع روغن زیتون که با فعل و انفعالات شیمیایی و از تفاله زیتون (پومیت) استخراج می‌شود بسیار خطرناک و سرطان زاست و مطابق قوانین کشور واردات و عرضه آن به‌عنوان روغن خوراکی ممنوع است. اما سودجویان این نوع روغن زیتون را با یک‌سوم قیمت از کشورهایی مانند ترکیه و ایتالیا وارد کرده و با نرخ روغن زیتون خوراکی به مشتریان ایرانی می‌فروشند.

«محمدعلی یوسفی» مدیرکل استاندارد گیلان در این‌باره به ایسنا می‌گوید: روغن‌های زیتونی که به صورت فله یا در بسته‌بندی‌های زیبا و با نام‌های خارجی از مبادی غیرقانونی وارد می‌شوند، روغن تفاله زیتون است که با پارافین خوراکی مخلوط هستند و طبق آزمایش‌های انجام شده، اغلب این روغن زیتون‌ها به لحاظ افزودنی‌های غیرمجاز سرطان‌زا هستند.

«رمضان ملک‌رودی» عضو شورای ملی زیتون نیز در این‌باره به «ایرنا» توضیح می‌دهد: روغن زیتون طبیعی از گوشت میوه تازه و به روش‌های مکانیکی استخراج می‌شود، اما ممکن است ٥ تا ٧‌درصد روغن در تفاله زیتون باقی بماند که توسط تجهیزات روغن‌کشی قابل استحصال نیست و بنابراین با استفاده از گرما، حلال‌ها و فعل و انفعالات شیمیایی به‌طور مجدد از این تفاله روغن گرفته می‌شود که به هیچ عنوان کیفی نیست و به دلیل خطر بالای مواد شیمیایی حلال، مصرف خوراکی آن منع شده است و فقط مصرف صنعتی دارد.

ملک‌رودی ادامه می‌دهد: در سایر کشورها روی بسته‌بندی روغن پومیت حتما این موضوع را عنوان می‌کنند تا اشتباهی به مصرف خوراکی نرسد، اما در ایران برخی تجار برای برخورداری از حاشیه سود بالاتر این روغن را ارزان‌تر از روغن خوراکی زیتون می‌خرند و با عنوان روغن زیتون خوراکی به بازار عرضه می‌کنند.

براساس اعلام انجمن صنایع غذایی ایران مارک‌های ولئو (Vawleo)، پوماس(Pomace)، آلبانو (Albano)، استیلا(Stilla)، زر(Zer)، پانتئولی(panteoli) و اورزانو (urzanoe) برخی از برندهای روغن زیتون تقلبی وارداتی در بازار ایران هستند.