امید

قطعا طبیعت‌گردی یکی از بهترین و محبوب‌ترین تفریح‌ها نه تنها در ایران بلکه در جهان است. حتی اگر شما یک گردشگر آماتور یا یک گردشگر حرفه‌ای باشید یا به ندرت به سفر بروید قطعا یک طبیعت بکر که تا به حال آن را تجربه نکرده‌اید می‌تواند یکی از گزینه‌هایی باشد که برای سفر و گردش روی میز دارید و احتمال 90 درصد آن را انتخاب خواهید کرد. در انتخاب طبیعتی بکر برای گذران یک روز بدون استرس و شاداب شکی نیست اما آنچه طبیعت‌گردی گردشگران حرفه‌ای را از گردشگران آماتور متمایز می‌کند، دانستن رفتار با طبیعت، جلوگیری از باقی ماندن رد پای انسان در طبیعت، احترام به فرهنگ بومی منطقه، جلوگیری از هر گونه رفتاری که منجر به نابودی محیط زیست و حیات وحش می‌شود و خلاصه هر آنچه که امروز در دنیا تحت عنوان اخلاق گردشگری یاد می‌شود، است. دانسته‌هایی که گردشگران آماتور آن را نیاموخته‌اند و می‌توانند محیط زیست و حتی فرهنگ منطقه را با چالش مواجه کنند. 
با این حال اما گردشگری یک امر گریزناپذیر در جهان است. سال‌ها است بسیاری از کشورها در گسترش گردشگری پیش‌ قدم شده‌اند و آینده خود را در گرو آن می‌بینند. ایران نیز چند سالی می‌شود که بر روی گسترش گردشگری تمرکز کرده و از هر فرصتی برای این منظور مدد می‌گیرند. اطلاع‌رسانی و تبلیغات برای جذب گردشگری یکی از اقداماتی است که برای جذب بیشتر گردشگر داخلی و خارجی از آن استفاده می‌شود، حتی گردشگران حرفه‌ای خود یکی از مجاری تبلیغاتی و صفحات اینستاگرامی و تلگرامی آنها نیز یکی از رسانه‌ها برای تبلیغات هستند که مردم را مشتاق به دیدن از مناطق بکر گردشگری و جاذبه‌های گردشگری ایران می‌کنند. در این بین تورها نیز از فرصت تبلیغاتی گردشگران استفاده می‌کنند و به تقاضاها برای رفتن به مناطق بکری که گردشگران حرفه‌ای از طریق کانال‌های خود نشر می‌دهند، پاسخ می‌دهند اما در این بین آنچه که رخ می‌دهد از بکر درآمدن طبیعت و خدشه‌دار شدن فرهنگ و محیط زیست آن منطقه است. اتفاقی که در کلام مردم به نحو دیگری نمود پیدا می‌کنند و در بسیاری مواقع وقتی که صدا و سیما یا رسانه‌ها به معرفی شهر یا یکی از جاذبه طبیعی گردشگری ایران پرداخته‌اند آنها با بیانی انتقادی می‌گویند: «کاش این قدر ازش تعریف نمی‌کردند، از فردا همه میرن اینجا و طبیعتی دیگه باقی نمی‌مونه» 
توسعه کنترل‌نشده گردشگری در دهه‌های 1970 و 1980 بدون توجه به اصول پایداری به همان چیزی منجر شده است که هم‌اکنون در ایران در حال رخ دادن است، یعنی رویکرد توسعه‌‌ای به گردشگری و افزایش درآمد کشور بدون در نظر گرفتن پیامدهای ناشی از این نوع نگاه. در آن سال‌ها نیز بسیاری از گردشگران پا به سرزمین هایی گذاشتند که هیچ گونه قرابت فرهنگی و تاریخی با آنها نداشته و در نتیجه بسیاری از سنت‌های جامعه میزبان را نادیده گرفتند؛ برای تامین آب هتل‌ها از سفره‌های آب زیرزمینی استفاده کردند و مردم محلی مجبور شدن برای تامین آب مصرفی به کیلومترها دورتر بروند؛ حضور گردشگران زباله‌های بسیاری را در محل زندگی مردم برجای گذاشت؛ افزایش تعداد گردشگران در منطقه باعث شد تا گونه‌های حیوانی در معرض خطر شکار شوند و محصولات مورد علاقه گردشگران تولید شود؛ و جانوران در معرض انقراض قرار گرفتند. سازمان‌های متولی گردشگری، ذی نفعان و گردشگران هر کدام بی رحمانه و بدون هیچ تعهدی منابع جامع میزبان را مصرف کردند و همین امر موجب شد تا سازمان جهانی جهانگردی، به عنوان بزرگترین نهاد‌بین‌المللی گردشگری در دنیا، کدهای اخلاق گردشگری را در دستور کار خود قرار دهد و بعد از آن تلاش برای متعهد کردن جوامع جهانی به حفاظت از محیط زیست و رعایت اخلاق در توسعه گردشگری مورد توجه سازمان‌ها و نهاد‌ها قرار گیرد. کدهایی که گردشگری امروز ایران بیش از گذشته نیازمند تعهد به آنها است چرا که شیشه محیط زیست کشور بیش از گذشته ترک برداشته است. 
امروزه در دنیا برای نزدیکی هر چه بیشتر به پارادایم‌های گردشگری پایدار، مفهوم اخلاق در کانون توجه گردشگری قرار گرفته است تا از یک طرف با محیط زیست، محیط فرهنگی – اجتماعی و از طرف دیگر با جامعه میزبان و فعالان این صنعت در هر بخش به شیوه‌ای اخلاقی رفتار شود. اخلاق بخشی از فلسفه است که به نظام مند ساختن و معرفی رفتارهای صحیح و غلط می‌پردازد. سه حوزه عمده در مطالعات اخلاق، فرا اخلاق، اخلاق هنجاری و اخلاق کاربردی است. اخلاق کاربردی، همان چیزی است که فرد موظف است در شرایط یا در حوزه عمل خاص بدان عمل کند. اخلاق کاربردی در حوزه کسب و کار تکامل پیدا کرده است. اخلاق در گردشگری شاخه‌ای از اخلاق کاربردی محسوب شده و در واقع به وسیله اخلاق، بستری برای مسئولیت‌پذیری مشترک در گردشگری فراهم می‌شود.
گسترش و توسعه گردشگری در ایران که یکی از موارد مورد تاکید دولت مردان برای رهایی از اتکا به درآمدهای نفتی و اشتغالزایی در کشور است راهی جز قدم گذاشتن در مسیر پایدار و اخلاقی ندارد. گردشگری اخلاقی اما اصطلاحی است جدید و زمانی اتفاق می‌افتد که مسافران یک مقصد یا افرادی که قصد توسعه گردشگری در منطقه‌ای خاص را دارند، به مسائل اخلاقی چون عدالت اجتماعی، حقوق بشر، رفاه حیوانات و حفظ محیط زیست توجه کنند. در حقیقت گردشگری اخلاقی، تشویق مصرف‌کنندگان و فعالان صنعت به پرهیز از مشارکت در فعالیت‌هایی است که از نظر اخلاقی منفی تلقی می‌شوند.
اما چطور می‌توان گردشگری اخلاقی را در ایران نهادینه کرد؟ پاسخ کوتاه است با آموزش. گردشگری در ایران راهی سخت در پیش دارد و قطعا گردشگری اخلاقی مسیری سخت‌تری را پیش‌رو خواهد داشت. گردشگری اگر نیازمند زیست ساخت‌های سخت افزای و نرم افزاری است اما گردشگری اخلاقی علاوه بر آنها نیازمند نوعی فرهنگ‌سازی است و نهادینه کردن هر فرهنگی در میان مردم نیازمند آموزش است. آموزش اما سخت و تدریجی است و نتایج آن در طولانی مدت قابل مشاهده است. اما پیش از فرهنگسازی قطعا گردشگری در ایران نیازمند متعهد شدن به کدهای دستوری اخلاقی جهانی و پابندی به آنها است تا تورهای گردشگری را نیز وادار به رعایت اخلاق گردشگری کنند. شاید تا آن روز که گردشگری اخلاقی در ایران نهادینه شود زمان زیادی در پیش باشد اما قطعا گردشگری اخلاقی یکی از ضروریات ما در آینده خواهد بود.