امید

به گزارش اميدنامه به نقل از ایلنا، طبق آخرین آمار ماهانه ۱۰۰ کودک بی‌هویت در بیمارستان‌های علوم پزشکی تهران متولد می‌شود و در این میان چگونگی صدور شناسنامه و اسناد هویتی برای این کودکان  محل سوال است. سیف‌الله ابوترابی (سخنگوی سازمان ثبت احوال کشور) در گفت‌وگو با ایلنا به سوالات در این زمینه پاسخ داد. او همچنین به ارائه آخرین آمار از ازدواج کودکان، طلاق، مرگ و میر و... پرداخت که در زیر می‌خوانید:

سیر صدور شناسنامه برای کودکان بی‌هویت که برای ورود به مدرسه، ازدواج و.. نیاز به اسناد هویتی دارند، چگونه طی می‌شود؟

سازمان ثبت‌احوال در داخل کشور با بیش از ۱۱۰۰ اداره و نمایندگی و در خارج کشور در تمام نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران برای افرادی که ایرانی باشند، شناسنامه‌ صادر می‌کند. پس باید بین فردی که ایرانی است و فرد دیگر که متولد ایران است، تفاوت قائل شویم. با تولد در ایران کسی ایرانی نمی‌شود. کودک دارای پدر و مادر بعد از مراجعه والدین به ثبت‌احوال دارای سند ولادت یا شناسنامه می‌شوند، اما در مورد کودکان سر راهی سازمان بهزیستی متولی آنها می‌شود و با معرفی یک نماینده برای آنها شناسنامه صادر می‌کند. یعنی یک نفر را معرفی می‌کند تا به نیابت از پدر و مادر کودک سند را امضا کند. در ۶ ماه اول سال ۹۷ برای تعداد ۲۱۰ کودک، شناسنامه به این شکل صادر شده است و این نکته را باید بگویم که کودکان بدون شناسنامه قطعا ایرانی نیستند.

با این تفاسیر به نوعی می‌توان گفت، برای این کودکان شناسنامه صوری صادر می‌شود؟

برای نوزادی که پدر و مادر او نامشخص هستند و نمی‌توان گفت که نامشروع متولد شده‌اند، هنگام صدور شناسنامه نام پدر و مادر فرضی انتخاب می‌شود؛ یعنی پدر و مادری که برای او در شناسنامه ثبت می‌شود، فاقد مشخصات است و صرفاً نامشان در شناسنامه کودک وجود دارد. در انتهای شناسنامه نیز ذکر می‌شود که پدر و مادر فرد توسط بهزیستی به شکلی فرضی ثبت شده‌اند.

با توجه به این موضوع آیا در آینده برای این افراد مشکل قانونی پیش نمی‌آید؟

راه دیگری جز این راه برای تعیین هویت نوزادان فاقد والدین وجود ندارد. درباره نوزادان غیرایرانی هم همانطور که اشاره کردم، گواهی ولادت اتباع ایرانی صادر می‌شود. اگر این نوزاد در ایران متولد شده باشد و گواهی اتباع ایرانی را دریافت کرده باشد و بعد از پایان ۱۸ سالگی به مدت یک سال از کشور خارج نشود به خودی خود تابع دولت ایران می‌شود و شناسنامه ایرانی دریافت می‌کند.

در چه صورتی با درخواست تغییرِنام موافقت می‌شود؟

اولین حقی که پدر و مادر به فرزند دارند، انتخاب نام نیکوست. کودک در ابتدا نقشی در انتخاب نام ندارد. بر همین اساس سازمان ثبت احوال مقرر کرده، هر انسانی در طول عمر خود بعد از سن ۱۸ سالگی یک بار می‌تواند، نام خود را تغییر دهد. در گذشته این پروسه در دادگاه طی می‌شد، اما در حال حاضر این پروسه به ثبت‌احوال سپرده شده تا پروسه زمان‌بر نشود.

در واقع فراوانی نام انتخابی جدید با نام قبلی مقایسه می‌شود و اگر فراوانی نام جدید بیشتر بود، پروسه تغییر نام صورت می‌گیرد. برخی از والدین قبل از ۱۵ سالگی فرزند باز هم تصمیم به تغییر نام کودک خود می‌گیرند که این موضوع حق فرد را در آینده ضایع می‌کند و بر اساس قانون این موضوع ممنوع شده است.

نقدهایی درباره عملکرد سلیقه‌ای کمیته نام در فرآِیند تائید یا رد اسامی مطرح شده، این نقدها را  قبول دارید؟

برای تسهیل فرآیند انتخابی تغییرنام کمیته نام شکل گرفت، علاوه بر این بانک نام و راهنمای نام نیز  وجود دارد، برخی مطرح می‌کنند که ثبت‌احوال در خصوص انتخاب نام اجبار می‌کند، اما هیچ اجباری در این زمینه وجود ندارد. در کتاب راهنمای نامگذاری بیش از ۲۵۰ هزار نام وجود دارد که همه سلایق می‌توانند از آن نام انتخاب کنند. باز هم برای اینکه افراد را محدود نکنیم، راهکاری را پیش‌بینی کردیم که اگر فردی مدعی نامی باشد و نام او در این لیست وجود نداشته باشد، کمیته نام تشکیل جلسه می‌دهد و با استفاده از اساتید برتر ادبیات فارسی، جامعه‌شناسی و عرب در خصوص نام او تصمیم‌گیری می‌کنند. در خصوص قومیت‌ها هم از صاحبنظران اقوام استفاده می‌شود که حق آنها ضایع نشود. 

پیش از این اعلام کرده بود، به دلیل وارداتی بودن بدنه کارت ملی، روند صدور کارت ملی با اخلال مواجه شده، برای رفع این مسئله چه تصمیمی اتخاذ کردید؟

خوشبختانه تلاشی که سازمان ثبت احوال در طول ۲ سال گذشته به طور مستمر انجام داده‌است، در راستای پیش‌بینی‌هایی بوده که براساس شرایط جهانی داشته‌ است. در همین رابطه و به دلیل تحریم‌های موجود تدبیری کرده‌ایم که بدنه کارت ملی که قبلاً وارد می‌شد، در داخل تولید شود. مراحل اولیه تولید کارت در داخل انجام شده و تست فنی آن نیز انجام شده‌ است تا از نظر مقاومت و کیفیت مشابه کارت خارجی باشد. شرکت تولیدکننده داخلی‌ قول داده‌ تا حداکثر نیمه دوم آبان بدنه کارت را تحویل دهد.

افرادی که کارت ملی ندارند یا کارت آنها مفقود شده باید تا تولید بدنه کارت ملی منتظر بمانند یا راهکار دیگری در این رابطه تدبیر شده‌است؟

دسته‌ای از افرادی که برای کارت ملی هوشمند ثبت نام کردند و فاقد هرگونه کارت هستند؛ یعنی حتی کارت ملی قدیمی هم ندارند، تدابیری برایشان اندیشیده شده تا براساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته، بدنه قبلی همان کارت‌‌ها به آنها تحویل داده شود. افرادی که کارت خود را به هر دلیلی گم کرده‌اند، نیز جزو این گروه هستند و کارت ملی دریافت می‌کنند. تا به امروز فرآیند ثبت‌نام بیش از ۴۶ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر تکمیل شده‌ است و بیش از ۴۳ میلیون و ۶۰۰ هزار کارت هم صادر شده و مابقی هم که کمتر از ۱۵ میلیون هستند، ظرف چند ماه آینده فرآیند دریافت کارت برای آنها انجام می‌شود و پایان سال ۹۷ پایان پروژه کارت هوشمند ملی خواهد بود که البته نیاز به سازوکاری دارد و آن هم تخصیص بودجه و تامین اعتبارات لازم است. در همین خصوص وزیر کشور، رئیس جمهور و ثبت احوال پیگیر هستند.

 تمهیداتی برای تولید کارت ملی در داخل از ابتدای کار اندیشیده شده بود یا بعد از تحریم‌ها این تصمیم اخذ شد؟

جنس کارت‌های ملی پلی‌کربنات است‌ و پلی کربنات در همه کشورها وجود ندارد، اما در حال حاضر مواد اولیه تولید پلی کربنات را وارد کرده‌ایم و آمادگی لازم برای تولید بدنه وجود دارد. در گذشته  کل بدنه کارت ملی را وارد می‌کردیم، اما در حال حاضر دیگر به این صورت نیست.

درحال حاضر نظارت بر انتخاب اسامی به چه شکلی صورت می‌گیرد؟

ماده ۲۰ قانون ثبت‌احوال مشخص کرده که چه کسی می‌تواند، نام افراد را انتخاب کند. نام افراد با اعلام‌کننده واقعی ولادت است که شامل پدر، مادر، جد پدری یا قیم مورد اعتماد است که از سوی دادگاه تعیین می‌شود. در قانون پیش‌بینی شده، نام باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد. نام باید دارای معنای مناسب باشد، ایرانی باشد و ریشه خارجی نداشته باشد.

علاوه بر این انتخاب نام‌هایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می‌شود و انتخاب عناوین، القاب و نام‌های زننده و مستهجن ممنوع است.تشخیص نام‌های ممنوع با شورای عالی ثبت احوال است. همچنین تشخیص نام و انتخاب نام برای اقلیت‌های دینی که در قانون اساسی به آنها اشاره شده، تابع زبان و فرهنگ دینی آنها است.

چه اسامی مورد تائید قرار نمی‌گیرند؟

نام‌هایی در گذشته وجود داشته که در تعارض با فرهنگ و رسوم ما بوده است به عنوان مثال کلوخ رضا، علی میت، گرزعلی یا نام‌های مرکب مثل علی معروف به آقا، یا نام‌هایی که واژه آنها عنوان منصب را داشته است؛ مثل ماما، سرتیپ یا سردار یا اسامی‌ای که صفت به آنها اضافه شده مانند ام‌القافیه، حاج‌بابا، یا نام‌هایی که صفت‌های جالبی نداشته‌اند، مثل صد گنج، شب‌نما، یا خالخاص. همچنین بعضی از نام‌هایی که براساس اتفاقات شکل می‌گرفته به طور مثال خانواده‌ای دختر زیاد داشته و نام فرزند خود را خدابس، خانم بس، تمام گل، شیرین بس، دختربس، ناخواسته، نازاده می‌گذاشتند یا اسامی‌ای که باز هم معانی صفتی داشتند؛ مثل صدآفرین، سلاطون، سه‌راهی، کبود، مشروطه، عمه، فامیله، لولو، لولوپر یا اسامی‌ای که نام اشیا یا مکان بوده، الماس قلی، چاه‌بندر یا اسامی‌ای که شغل بوده‌اند مثل موذن یا اسامی حیوانات مثل ببرعلی، گرگ‌علی، توله شیر، سیدکفتر و همچنین اسامی‌ای که صفت بوده مثل لال احمد، گداخان یا اسامی‌ای که خانواده‌ها براساس فرزندان فوتی می‌گذاشتند، مثل نگهدار، ندرت‌آقا، نمرد، میرقسمت، مراد حاصل، یا نام اشیا یا مکان مثل دکمه، سماور، خاص طلا یا اسامی گل‌ها مثل گل گوزه، دردگل، صدگل، صد تومانی یا اسامی میوه‌ها مثل نارنگی، نعنا، گل انار، البته این اسامی مربوط به گذشته بوده است و خوشبختانه بعد از انقلاب اسلامی این اسامی را نداریم. براساس بررسی‌ها بعد از انقلاب اسلامی بیشترین اسامی استفاده شده فاطمه، زهرا، مریم، محمد، مریم، امیرحسین، ابوالفضل، فاطمه ، هلما، زینب، یسنا، نازنین زهرا، باران و ریحانه بوده است.

در ۶ ماهه نخست سال ۹۷  آمار ازدواج و طلاق نسبت به مدت مشابه سال قبل چه تغییراتی کرده‌است؟ 

خوشبختانه طلاق‌های ثبت‌شده در شش ماه اول سال ۹۷، ۴۸ هزار و ۲۸۷ مورد بوده که نسبت به آمار مشابه آن در سال گذشته که ۵۱ هزار و ۵۱۴ مورد بوده، روند کاهشی داشته است. یعنی با حدود ۶.۳ درصد کاهش آمار طلاق روبرو بوده‌ایم. حدود ۱۹۱ هزار و ۲۶۷ ازدواج در کشور نیز ثبت شده و امیدواریم این آمار افزایش پیدا کند.

با توجه به تلاش مجلس برای کاهش سن قانونی ازدواج، آخرین آمار ازدواج دختران زیر ۱۵ سال را بفرمایید.

قوانینی در خصوص منع ازدواج زیر ۱۵ سال در حال تصویب است، اما در حال حاضر دختر می‌تواند، ۱۳ سال تمام و پسر ۱۵ سال ازدواج کنند، اما کسانی هم هستند که به دادگاه مراجعه می‌کنند و گواهی رشد می‌گیرند تا بتوانند در زیر سن ۱۳ سالگی ازدواج کنند. بعد از مراجعه به دادگاه و انجام تحقیقات لازم اگر این نتیجه حاصل شد که دختر زیر ۱۳ سال یا پسر زیر ۱۵ سال بیشتر از سن خود رشد کرده، در این صورت به او مجوز ازدواج می‌دهند و این اتفاق بدون حکم رشد ممکن نیست.

۳۶۶ مورد ازدواج زیر ۱۵ سال ثبت شده‌است. همچنین ۲۹ مورد ازدواج کمتر از ۱۰ سال، ۱۱۷ مورد ازدواج ۱۰ تا ۱۴ سال و ۱۴۵ مورد ازدواج ۱۵ تا ۱۹ سال به ثبت رسیده‌است.

 آمار فوتی‌ها در سال ۹۷ را اعلام کنید و بفرمایید بیشترین میزان مرگ‌ومیر چه عاملی بوده است؟

در شش ماه اول ۹۷ حدود ۱۸۲ هزار و ۳۸۹ فوتی داشتیم که از این تعداد ۱۰۲ هزار مرد و باقی آنها زن هستند و نسبت جنسیت در خصوص مردان بیشتر است به ازای هر ۱۲۹ مردی که می‌میرد، ۱۰۰ زن فوت می‌کند. میزان عمومی مرگ و میر در کشور ۴.۸ در هزار است.بیشترین علت مرگ و میر مربوط به بیماری‌های قلبی و عروقی، سرطان، بیماری‌های تنفسی و حوادث غیرعمد است.