گزارشی از سبک مدیریتی در دهه ۶۰؛میراث رجایی 

.بی‌اغراق، دولت شهید رجایی را می‌توان نماد استقرار حکومت جمهوری اسلامی بعد از انقلاب اسلامی به شیوه‌ای که ما امروز آن را می‌شناسیم، دانست. دولتی که در تاریخ جمهوری اسلامی ایران، عمری کوتاه داشت. عمر دولت رجایی حتی به یک ماه هم نرسید و آن‌قدر کوتاه بود که حتی نمی‌توان به بررسی دستاوردهای سیاسی و یا حتی غیر سیاسی آن پرداخت. در عین حال اما هر چقدر که نمی‌توان دستاوردهای سیاسی آن دولت را بررسی کرد اما می‌توان از دستاوردهای اخلاقی و معنوی آن دولت سخن گفت. چراکه رجایی فرصتی برای سامان دادن به اوضاع اقتصاد و بازار ایران در آن زمان، پیدا نکرد اما خصوصیت‌های شخصیتی او دولت 28 روزه‌اش را جزو ماندگارترین دولت‌های پس از انقلاب اسلامی کرد. از جنبه دیگر نیز شهید رجایی مصداق بارز یک شخصیت انقلابی و دینی بود که در مدت کوتاه ریاست جمهوری خود توانست منشأ بسیاری از خدمات ماندگار شود. خدماتی که شاید در صورت تداوم دولتش، قطعاً آثار شگرفی خواهد داشت. اما به هر روی نمی‌توان از این نکته نیز غافل شد که او به دلیل سادگی، خلوص نیت و مردمی بودن به عنوان یک الگوی بی‌بدیل برای همه مدیران کشور مطرح است و بسیاری از تحلیلگران اعتقاد دارند که نظام اسلامی بیش از هر زمان دیگری به مدیرانی با خصوصیات شهید رجایی احتیاج دارد. خصوصیت‌هایی از جمله، صداقت، پشتکار، ساده زیستی، مقاومت و بسیاری خصوصیت‌های دیگر از این دست. خصوصیت‌هایی که شاید بعضاً برخی مدیران از آن غافل می‌شوند و یا اینکه با بدل کردن چهره و نوع پوشش خود، سعی در ایجاد شباهت ظاهری و نه باطنی به شهید رجایی را دارند. از این رو شاید بد نباشد که به بررسی خصوصیت‌ها و ویژگی‌های مدیریتی شهید رجایی پرداخت و با بررسی این ویژگی‌ها، حلقه مفقوده برخی مدیران را یافت. محمد سلامتی، عباسعلی زالی، محمد غرضی (از مدیران دولت شهید رجایی) و عاتقه صدیقی (همسر شهید رجایی)، در گفت‌وگو با امید ایرانیان به بررسی و بازخوانی برخی اتفاقات و خصوصیت‌های دولت شهید رجایی پرداختند که در متن زیر می‌آید.

محمد غرضی: تکلیف دولت‌ها رضایت عامه است

محمد غرضی، وزیر نفت دولت شهید رجایی بود. او در گفت‌وگو با «امید ایرانیان» از تجربه کوتاه وزارتش در دولت شهید رجایی، گفت. غرضی معتقد است که دولت‌ها باید به تکالیفشان عمل کنند و تکلیف اصلی آنها، رضایت عامه مردم است که باید به دست آورد. این همان چیزی است که شهید رجایی بسیار روی آن تأکید داشت. او در این گفت‌وگو تأکید کرد: «واقعیت این است که دولت شهید رجایی کوتاه بود و شاید از این بابت درباره دستاوردهای این دولت نتوان به وضوح سخن گفت اما می‌توان از حقایقی سخن گفت که دولت او را در همین زمان کوتاه ماندگار کرد.» او ادامه داد: «کمتر دولتی داشته‌ایم که بتواند رضایت عامه را به دست آورد ولی دولت مرحوم رجایی که پاکباخته و شهید شده بود، توانست در همین مدت کوتاه رضایت مردم را به دست آورد. یکی از دلایل آن هم این است که دولت صداقت و شفافیت داشت. به همین دلیل مردم در دولت رجایی را از او بسیار راضی بودند.» غرضی اما معتقد است که این روزها دولت‌ها متأسفانه، وعده‌های زیادی می‌دهند که جزو تکالیفشان محسوب می‌شود و از این رو در اجرای تکالیفشان باز می‌مانند و این همان چیزی است که شهید رجایی در دولت از آن پرهیز داشت و هرگز هم دیده نشد که او وعده‌ای بدهد که خیلی خاص باشد. چراکه او معتقد بود، هر چیزی که دولت می‌گوید، برایش مسئولیت ایجاد می‌کند. غرضی در همین زمینه به «امید ایرانیان» گفت: «وظایفی که دولت بر عهده گرفته و وعده‌هایی که داده است، خیلی سنگین است و می‌توان گفت که اصلاً قابل تحمل نیست. از این رو نمی‌تواند تکلیفش را انجام دهد و در نتیجه این اقدام مردم ناراضی می‌شوند. البته این موضوع مربوط به این دولت نیست. بلکه در تمام دولت‌ها این‌طور است و همان‌طور که گفته شد، دولتی نیست که مردم به صورت صد در صد از آن رضایت قلبی داشته باشند.»

عباسعلی زالی: مسئولیت‌پذیری بی توقع باید باشد

قائم‌مقام وزیر کشاورزی در دولت شهید رجایی معتقد است که شهید رجایی بدون هیچ چشم‌داشتی و توقعی قبول مسئولیت می‌کرد. عباسعلی زالی در گفت‌وگو با «امید ایرانیان» از نحوه اداره دولت توسط شهید رجایی این‌طور گفت: «شهید رجایی هرگز چشم داشت و توقعی از اینکه مسئولیتی قبول می‌کند، نداشت. به گونه‌ای که زمانی که زمام دولت را به دست گرفت، حتی حاضر نبود، حقوقی دریافت کند و همان حقوق معلمی‌اش را می‌گرفت. این میزان خلوص انسان‌ها را نشان می‌دهد. او حتی گفته بود که هیچ‌کدام از وزرا حق ندارند که حقوق بیشتر از 7 هزار تومان بگیرند. این در حالی بود که بسیاری از وزرا هم به دلیل اینکه حقوق معلمی و یا حقوق دیگری داشتند، اصلاً حقوق دولت را دریافت نمی‌کردند.» زالی همچنین یادآوری کرد: «متأسفانه گاهی شنیده می‌شود که در فلان بانک و یا وزارتخانه، رقم‌های هنگفتی جا به جا شده است. رقم‌هایی که بعضاً شنیده می‌شود که مدیران در جا به جایی آن دخیل بوده‌اند. پول‌هایی که برداشت آن غیرقانونی بوده است. این شیوه رجایی و یارانش نبود و همین علت ماندگاری دولت 28 روزه شهید رجایی بود.» زالی همچنین تأکید کرد: «در آن زمان ما دنبال این بودیم که استقلال داشته باشیم و زیر بار زور نباشیم. الآن هم هدف دولت‌ها این است که ما مستقل باشیم و زیر بار زور نباشیم. اما هر دولتی شیوه خاص خود را دارد. منظور از استقلال انزوا نیست و به همان میزان نیز باج دادن به طرف آمریکایی هم نیست.»

محمد سلامتی: دولت مردمی، دولت رجایی

وزیر کشاورزی دولت شهید رجایی معتقد است که ساده زیستی، یکی از ویژگی‌های بارز شهید رجایی بوده است. محمد سلامتی در گفت و گویش با امید ایرانیان، می‌گوید:" آنچه دولت شهید رجایی را ماندگار کرد، مردمی بودن دولت بود. کسی که از دل مردم بیرون آید و در راستای خدمت به مردم فعالیت کند، قطعا ماندگار خواهد شد. نکته دیگر اینکه فردی که با رأی مردم بر منصبی برسد، قطعاً از سوی مردم نیز حمایت خواهد شد." او همچنین معتقد است که شهید رجایی از دل مردم آمد و با مشکلات مردم آشنا بود. سلامتی یادآوری کرد: «مردم توقع دارند که مسئولان مشکلات آن‌ها را بشناسند و شاید وعده‌های انتخاباتی کاندیداها نیز از این جهت اهمیت پیدا می‌کند. چراکه مردم مشاهده و بررسی می‌کنند که کدام وعده‌ها به خواسته‌های آن‌ها نزدیک‌تر است و فارغ از این موضوع کدامیک قدرت اجرایی دارند.» سلامتی در پایان تأکید کرد: «در آن زمان نیز رجایی تمام حرفش در راستای دستورات اسلام و قرآن بود. مردی انقلابی که دغدغه مردم و اسلام را داشت و به حق نیز آن را نشان داد.»

صداقت، حلقه مفقوده اصلی است

همچنین عاتقه صدیقی، همسر شهید رجایی از صداقت شهید رجایی گفت. او یکی از دلایل مصاحبه نکردنش در این روزها را نبود استقلال رسانه‌ها و حتی مسئولان عنوان کرد و به امید ایرانیان گفت: «شهید رجایی در دولت با مردم صادق بود. درست است که زمان زیادی دولت را اداره نکرد اما در این مدت، نشان داد که با درد مردم آشناست و هر چه انجام می‌دهد در راستای بر طرف کردن مشکلات مردم و کشورش است.» صدیقی یادآوری کرد: «ای کاش این روزها اسیر افراد نشویم و کمی استقلالمان را حفظ کنیم. در این صورت نگاهمان عمیق‌تر و صداقتمان نیز حفظ خواهد شد.»

افزودن نظر جدید