امید

 آنچه مسلم است نمی‌توان تئاتر را به عنوان جزیره ممنوع الورود دانست اما توانایی بازیگران سینما روی صحنه بسیار حائز اهمیت است. در واقع بخش زیادی از حجم مخالفت‌هایی که با حضور سینمایی‌ها روی صحنه وجود دارد، به دلیل آماده نبودن بازیگران سینما روی صحنه نمایش است که صرفا به دلیل توجیه اقتصادی نمایش‌ها و فروش گیشه وارد تئاتر شده‌اند. اهالی تئاتر بارها هر کدام به نوعی اظهار کرده‌اند که بازیگران تئاتر باید بدن، بیان و صدا خودشان را تربیت کرده باشد. کاری که دانشجویان و بازیگران تئاتر از نخستین روزهای ورود به این عرصه آموزش دیده‌اند و تمرین می‌کنند. چراکه تئاتر برخلاف سینما چشم شهلا و قد رعنا نمی‌خواهد. از سویی دیگر در شرایطی که تئاتر ایران همواره در سال‌های اخیر با کمبود سالن‌های نمایش و به طور کلی بودجه دست و پنجه نرم می‌کند، به اندازه کافی عرصه برای بازیگران این حرفه تنگ شده است. در این شرایط سرمایه‌گذاران نمایش بیش‌تر از پیش علاقه‌مند هستند، برای تضمین گیشه به سراغ ستاره‌های سینمایی بروند که به چشم و گوش مخاطبان آشناتر است و عملا راه برای هنرمندان تئاتری می‌بندند. ضمن اینکه بخش زیادی از تسهیلات سالن‌دارهای تئاتر برای گروه‌هایی صرف می‌شود که ستاره‌های سینمایی در فهرست بازیگرانشان حضور دارند. با حضور الناز شاکردوست در نمایش «گم و گور» به کارگردانی امیر مهندسیان و سحر قریشی در نمایش «لامبورگینی» به کارگردانی سیامک صفری حجم انتقادات در بین اهالی تئاتر شدت گرفته است. در این باره با مجید سرسنگی معاون فرهنگی سابق شهرداری تهران و معاون فرهنگی دانشگاه تهران، گفت‌وگو کردیم.
هیچ‌کس جای دیگری را تنگ نکرده است
مجید سرسنگی مدیرعامل سابق خانه هنرمندان و تماشاخانه ایرانشهر درباره مخالفت‌هایی که با حضور چهره‌های سینما در تئاتر صورت گرفته است، توضیح داد: «مگر وقتی بازیگران تئاتر به سینما می‌روند کسی مخالفت می‌کند؟ نوید محمدزاده نمونه بارز حضور تئاتری‌ها در سینما است که بسیار مورد استقبال قرار گرفته است. معتقدم این مرزبندی‌ها اصلا درست نیست. البته اگر از یک ستاره به عنوان چهره و شهرتش استفاده کنیم، در حالی که توانایی لازم را نداشته باشد، غلط است. اگرچه قضاوت‌‌کنندگان اصلی مخاطبان هستند که این دست از نمایش‌ها را ببینند یا نبینند. مرزبندی بین سینما و تئاتر سال‌هاست که در دنیا برداشته شده است. در کشورهای غربی و شرقی بازیگران تئاتر در سینما بازی می‌کنند، بازیگران سینما در تئاتر بازی می‌کنند. حتی در مواردی خواننده‌ها وارد عرصه بازیگری می‌شوند. بنابراین در صنعت سرگرمی مانند تئاتر، سینما و موسیقی بهترین قاضی مردم هستند. ضمن اینکه باید کسانی انتخاب شوند که ارزش‌های تئاتر را می‌شناسند و توانایی حضور روی صحنه را داشته باشند. ضمن اینکه معمولا کسانی که وارد تئاتر شده‌اند، توانایی‌های لازم را دارند ولی هر چند وقت یکبار این موضوع به دلیل حواشی‌های همیشگی ستاره‌ها ایجاد می‌شود. به نظر مشکلات زیربنایی تئاتر به مراتب بیش‌تر است که باید به آن‌ها پرداخته شود. مشکلات، اساسی‌تر و عمده‌تر از حضور چند چهره سینمایی در تئاتر است. به نظرم این موضوع چندان جای نگرانی ندارد.»
عضو سابق شورای سیاست‌گذاری مرکز تئاتر مولوی و جشنواره تئاتر دانشجویی درباره مشکلات زیرساختی تئاتر اینگونه می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین مشکلات ما در حوزه تئاتر این است که متاسفانه امکانات تئاتر به اندازه‌ نیازهای واقعی خانواده تئاتر نیست. اتفاقا همین امر موجب می‌شود حساسیت‌ها بیش‌تر شود. از طرفی یادمان باشد که تئاتر باید به صورت طبیعی بین مردم شکل بگیرد. من فکر نمی‌کنم اگر چهره‌های سینمایی را به طور کامل حذف کنیم، تماشاگران تئاتر، نمایش‌های دیگری را می‌بینند و به آمار فروش آن‌ها اضافه می‌شود. هر تئاتر یک نوع مخاطب دارد. ما تئاتر‌های روشنفکری داریم که در طبقه‌بندی‌ها جز تئاتر‌های حرفه‌ای محسوب می‌شود و مخاطبان خودشان را دارد. از سویی دیگری تئاترهایی داریم که جنبه سرگرمی داردکه آن‌ها هم مخاطبان خاص خودشان را دارند. اینگونه نیست که اگر یک‌نوع از تئاتر را در کشور متوقف کنیم، تماشاگران به انواع دیگر تئاتر روی آورند. بنابراین یکی از مشکلات اساسی کمبود سالن‌های تئاتر است. متاسفانه در این سال‌ها زیر ساخت‌های کافی برای تئاتر فراهم نشده است. اگر سالن‌های کافی وجود داشته باشد، دوستانی که اعتقاد دارند، صرفا آدم‌های تئاتر حق فعالیت در این حوزه را دارند، می‌توانند سالن‌های خودشان را داشته باشند و کسانی که ترجیح می‌دهند از چهره‌ها استفاده کنند در سالن‌های مشخص امکان فعالیت دارند اما در حال حاضر این امکان وجود ندارد. وقتی تعداد سالن‌ها کم است و فقر مادی داریم، مدیران سالن‌ها بیش‌تر راغب هستند، نمایش‌هایی را انتخاب کنند که بازگشت سرمایه دارد. به همین دلیل بازیگرانی را انتخاب می‌کنند که برای مردم نام‌آشنا هستند. به نظر من مسئله حضور بازیگران سینما در تئاتر نیست. همانطور که اشاره کردم این روند در تمام دنیا حل شده است. تعداد قابل توجهی از تئاترهای که در آمریکا روی صحنه می‌رود از بازیگرانی مشهور سینما استفاده می‌شود.»
سرسنگی در ادامه بیان می‌کند: «متاسفانه دوستان وقتی به مخالفت می‌پردازند این مسائل را بررسی نمی‌کنند و می‌گویند بازیگران سینما به تئاتر نیایند به خاطر اینکه جای ما را تنگ می‌کنند. غافل از اینکه هیچ‌کس جای کس دیگری را تنگ نمی‌کند، این تنگی ربطی به بازیگر سینما و حتی فوتبالیستی که روی صحنه تئاتر نقش‌آفرینی کرده است، ندارد. تنگ شدن جا مربوط به زیرساخت‌ها است. متاسفانه در این چند دهه مدیریت هنری کشور فراهم نکرده‌اند و آنچنان که شایسته است زیرساخت‌ها را افزایش ندادند. از آنجایی که زیر ساخت‌های سینما بیش‌تر است ادعاهایی مبنی بر اینکه چرا تئاتری‌ها وارد سینما شده‌اند، وجود ندارد. بر همین مبنا بسیاری از بازیگران حرفه‌ای تئاتر نظیر نوید محمدزاده، صابر ابر، حسین پاکدل و ... از تئاتر آغاز کرده‌اند و وارد سینما شده است. هیچ‌کس هم مدعی نشده است که جای ما را تنگ کرده‌اند. به خاطر اینکه زیرساخت‌های سینما ما به مراتب از تئاتر ما بیش‌تر است. من پیشنهاد می‌کنم دوستان به جای اینکه در دور باطل این چارچوب‌ها بچرخند و همه تقصیرها را به گردن گروه خاصی بیندازند، ببینند مشکلات تئاتر کجاست و چرا ما در این چند دهه نتوانسته‌ایم زیرساخت‌هایی را فراهم کنیم تا قشری که می‌خواهند تئاترهایی فاخر و کلاسیک اجرا کنند، در فشار هستند و نمی‌توانند به راحتی کار کنند.»
معاون فرهنگی دانشگاه تهران همچنین از احداث تماشاخانه‌ها بدون نظارت وزارت ارشاد می‌گوید: «در حال حاضر در تهران تماشاخانه‌ها مثل قارچ از زمین سر در می‌آورند و وزارت ارشاد هیچ نظارتی روی آن‌ها ندارد. این تماشاخانه‌ها شبی یک تا 3 میلیون از گروه‌های تئاتری می‌گیرند. در واقع پیش از اجرا هزینه سالن را می‌گیرند. همین سیاست‌های غلط ما گروه‌های تئاتر را به تقسیم‌بندی‌های غیرحرفه‌ای می‌کشاند. وقتی گروه‌های تئاتر مجبور هستند برای یک نمایش حداقل شبی یک میلیون پرداخت کنند و اگر بخواهد در تالار وحدت اجرا داشته باشند باید شبی 5 میلیون اجاره دهند، به ناچار در ترکیب بازیگرانشان و مجموعه عوامل چهره‌هایی را وارد کنند که بازگشت سرمایه داشته باشند. بنابراین اگر تئاتر ما در شرایط متعادلی باشد، زیر ساخت‌ها فراهم باشند و وزارت ارشاد از این حوزه حمایت بیش‌تر کند، حضور بازیگران سینما در تئاتر نه تنها بد نیست که اتفاقا به این حوزه کمک می‌کند. همانطور که حضور بازیگران تئاتر در سینما موجب پیشرفت بیش‌تر این مدیوم شده است.»