- کد مطلب : 20960 |
- تاریخ انتشار : 1 تیر, 1398 - 10:21 |
- ارسال با پست الکترونیکی
تاوان عبور از خط قرمز
ايران نوشت: هدف قرار گرفتن پرنده بدون سرنشین امریکایی در مرزهای آبی ایران، نمای دیگری از تنش میان ایران و امریکا را پدیدار کرد. ساعات اولیه بامداد پنجشنبه گذشته بود که سپاه پاسداران ایران در اطلاعیه‌ای از سرنگونی پهپاد جاسوسی امریکا خبر داد و اعلام کرد این پرنده جاسوسی بدون توجه به اخطارهای پدافند هوافضای سپاه وارد حریم هوایی ایران شده و پس از نادیده گرفتن این اخطارها مورد حمله قرار گرفته است. سقوط این پهپاد موسوم به «گلوبال هاوک» امریکا که از مدرن‌ترین ابزارهای نظامی امریکا و بزرگ‌ترین هواپیماهای بدون سرنشین جهان به شمار می‌آید، چنان که انتظار می‌رفت در فاصله کمتر از 24 ساعت موجی دامنه‌دار از واکنش مقام‌های ایرانی و امریکایی را برانگیخت. در حالی که ایران در همان ساعات اولیه شکایت خود را با در اختیار داشتن اسناد متقن بابت تجاوز پرنده جاسوسی امریکا به حریم هوایی‌اش به سازمان ملل برد، دولتمردان امریکایی که مدعی بودند این پهپاد برفراز آب‌های بین‌المللی هدف حمله قرار گرفته است، با برگزاری نشست‌های پیدا و پنهان از تصمیم به واکنش تلافی جویانه محدود نظامی به ایران و سپس انصراف از این اقدام خبر دادند.
آنچه پیداست مقام‌های امریکایی می‌کوشند واقعیات رخ داده بر فراز آب‌های خلیج فارس را وارونه جلوه دهند چنانکه در این میان ترامپ یک تنه تریبون اتهام زنی علیه جمهوری اسلامی ایران را در اختیار گرفت و برداشت‌های یکجانبه خود را از آنچه روی داده بود، مطرح کرد با این حال به نظر نمی‌رسد ارائه اسنادی که ثابت می‌کند نظامیان ایرانی با هدف دفاع از حریم مرزهای آبی خود، پهپاد جاسوسی امریکا را سرنگون کردند چندان مؤید اتهامات دولتمردان امریکایی علیه ایران باشد. چه به گفته فرمانده هوافضای سپاه در اختیار داشتن بخش‌های مختلف لاشه هواپیمای سقوط کرده گویای آن است که این هواپیمای جاسوسی به فضای سرزمینی ایران تجاوز کرده است. به این ترتیب واکنش‌های امریکا به تنش پدیدار شده در آب‌های سرزمینی ایران تاکنون نه تنها افکار عمومی و کارشناسان را قانع نکرده که به ابهامات هم افزوده است.
حمله پس از اخطار
ساعت چهار و 5 دقیقه بامداد پنجشنبه بود که نیروهای نظامی ایران 10 دقیقه پس از اخطار به عبور غیرقانونی پرنده جاسوسی امریکا از مرزهای آبی کشور، آن را هدف حمله قراردادند. این پهپاد دقایق اولیه بامداد پنجشنبه از پایگاه هوایی الظفره امارات به پرواز درآمده بود و پس از عبور از تنگه هرمز به سمت چابهار در حال حرکت بود اما در زمان بازگشت به سمت غرب منطقه در محدوده تنگه هرمز در ساعت ۰۴:۰۵ بامداد و کمی پس از دریافت اخطار از پدافند نیروی نظامی سپاه ایران و در حالی که وارد فضای سرزمینی کشورمان شده بود، توسط پدافند نیروی هوافضای سپاه مورد هدف قرار گرفت و سرنگون شد. بنا به گفته مقام‌های نظامی کشورمان، این هواپیمای جاسوسی هنگام عبور بر فراز تنگه هرمز به سوی بندر چابهار در حالی که همه تجهیزات شناسایی خود را خاموش کرده بود، آشکارا مشغول به جاسوسی بود.
پرواز غیر قانونی و تجاوزکارانه
نخستین واکنش ایران به عبور «گلوبال هاوک» امریکایی از مرزهای سرزمینی ایران در سطح دیپلماتیک و با ارائه اسناد مربوط به این رویداد از سوی وزیر امور خارجه ایران و همچنین شکایت در سازمان ملل متحد بروز یافت. بلافاصله پس از بیانیه منتشر شده از سوی سپاه پاسداران که اعلام کرده بود این پهپاد پس از پرواز از جنوب خلیج فارس، «برخلاف قوانین هوانوردی کلیه تجهیزات مربوط به معرفی خود را خاموش نموده و در نهایت پنهان‌کاری، از تنگه هرمز به سمت چابهار ادامه مسیر می‌دهد» و نهایتاً «درون فضای سرزمینی ایران» هدف قرار گرفته و ساقط شده است، وزارت امور خارجه ایران نیز اعلام کرد پرواز این پهپاد، «غیرقانونی و تجاوزکارانه» و «نقض حریم» آسمان ایران بوده است. دراین میان محمدجواد ظریف در نخستین واکنش به این رویداد در توئیتر نقشه و مختصاتی را منتشر کرد و گفت ایران توانسته بقایای پهپاد امریکایی را در آب‌های خود پیدا کند. ظریف در توئیتر نوشت: «امریکا علیه کشور ما به تروریسم اقتصادی روی آورده و علیه ما دست به عملیات مخفی می‌زند و حالا به خاک ما تجاوز کرده. ما به دنبال جنگ نیستیم اما با تعصب از زمین و آسمان و دریایمان محافظت می‌کنیم.» او تأکید کرد که ایران در سازمان ملل نشان خواهد داد که امریکا دروغ می‌گوید.» همزمان نمایندگی ایران در سازمان ملل در نامه‌ای اعتراضی به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد نسبت به نقض حریم هوایی کشورمان از سوی پهپاد امریکایی اعتراض کرد. در نامه ایران نوشته شده که این اقدام امریکا نقض قوانین بین‌المللی و مستقیماً در تضاد با ماده ۲ (۴) منشور سازمان ملل است. نماینده ایران همچنین از دبیرکل سازمان ملل متحد خواسته این نامه را به عنوان سندی در اختیار شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار دهد و تأکید کرده که جامعه جهانی باید مانع تکرار چنین اقداماتی از سوی امریکا شود. تخت روانچی همچنین در مصاحبه با شبکه رادیویی «اِن. پی. آر» در پاسخ به سؤالی درباره دلیل هدف قرار داده شدن پهپاد امریکایی توسط ایران، توضیح داد: «ما تلاش کردیم که از طریق فرستنده رادیویی به این پهپاد هشدار دهیم که به حریم هوایی ما نزدیک نشود. متأسفانه آن پهپاد پاسخی نداد و به حریم هوایی ما نزدیک و نزدیک‌تر شد.» او با تأکید بر اینکه پهپاد امریکایی‌ها برای جاسوسی و کسب اطلاعات محرمانه قصد ورود به حریم هوایی ایران را داشت، افزود: «به‌ناگاه متوجه شدیم که آن پهپاد در حال ورود به حریم هوایی ما بود. در آن زمان، به دلیل اینکه آن یک پهپاد جاسوسی بود، ما هیچ انتخابی جز ساقط کردن آن نداشتیم.» علاوه بر این علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز در گفت‌وگو با شبکه روسیا الیوم و در واکنش به تهدیدات دولت امریکا تأکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران، ترامپ و اظهارات وی را جدی نمی گیرد.» کیوان خسروی، سخنگوی شورای عالی امنیت ملی ایران هم گفته است آماده واکنش قاطع هستیم و امریکا هیچ توجیهی برای واکنش نظامی به این رویداد ندارد. از سوی دیگرعباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه ایران در تماس با سفیر سوئیس در تهران، به عنوان حافظ منافع امریکا، اعتراض شدید ایران به دولت امریکا به خاطر تعرض به حریم هوایی کشورمان را به او ابلاغ کرد. همچنین «محسن بهاروند» دستیار وزیر و مدیرکل امریکای وزارت امور خارجه کشورمان در ملاقات با سفیر سوئیس با ارائه یادداشت رسمی به تجاوز هواپیمای بدون سرنشین امریکایی به قلمرو هوایی کشورمان اعتراض کرد و دولت امریکا را مسئول عواقب اینگونه اقدامات تحریک‌آمیز دانست. دستیار وزیر امور خارجه همچنین خواستار انتقال این پیام شد که ایران به دنبال جنگ با هیچ کشوری از جمله ایالات متحده امریکا نیست ولی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران هیچگونه اقدام تجاوزکارانه را تحمل نکرده و به شدت و بلادرنگ با آن برخورد خواهند کرد. در همین حال سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران به برایان هوک، نماینده ویژه امریکا در امور ایران که مدعی شده بود: «ایران باید دیپلماسی ما را با دیپلماسی پاسخ دهد، نه زور» این چنین پاسخ داد که «ایران دیپلماسی را با دیپلماسی جواب می‌دهد اما در مقابل جنگ از خود دفاع جانانه می‌کند.»
روایت فرمانده از ماجرای سرنگونی پهپاد امریکایی
فرمانده هوافضای سپاه یک روز پس از سرنگونی پهپاد امریکایی در یک نشست مطبوعاتی روایت دقیقی از آنچه در بامداد پنجشنبه در حریم هوایی ایران رخ داده بود، مطرح کرد. سردار امیرعلی حاجی‌‌زاده همزمان با نشان دادن لاشه‌های هواپیمای ساقط شده که توسط قایق‌های ایرانی به کشور منتقل شده بود، در توضیح جزئیات ماجرا گفت: «ما به این هواپیما در دو مرحله چندین بار اخطار دادیم یعنی این هواپیما سیستم‌هایی دارد که زمانی که تماس گرفته می‌شود این اطلاعات را به ایستگاه‌های مرکزی خود مخابره می‌کند اما متأسفانه پاسخ ندادند.» او افزود: «ساعت ۲:۰۵ بامداد پنجشنبه دو اخطار و ساعت ۳:۵۵ هم دو اخطار دیگر به این هواپیما داده شد و نهایتاً ساعت ۴:۰۵ صبح پنجشنبه مورد اصابت قرار گرفت. در واقع پدافند هوایی ارتش چهار بار به این هواپیما اخطار داد ولی به این اخطارها توجه نشد.» او با بیان اینکه برخی قطعات لاشه این پهپاد در آب‌های سواحل کوه مبارک پخش شده بود و برخی قطعات سنگین نیز غرق شده است، تصریح کرد: «امروز بقایای این هواپیمای جاسوسی را به تهران منتقل کردیم. این بخش‌ها در محدوده آب‌های سرزمینی ما به صورت شناور روی آب قرار گرفته بودند و ما با قایق‌هایمان، این بخش‌ها را به محدوده خاکی کشور و سپس به تهران منتقل کردیم.» سردار حاجی زاده با بیان اینکه امریکایی‌ها به اخطارهای ما توجه نکردند، افزود: «در همان لحظه‌ای که این هواپیما رهگیری شد، هواپیمای جاسوسی دیگری با نام P-8 نیز در نزدیکی آن در حال پرواز بود که حدود ٣٥ نفر سرنشین داشت؛ می‌توانستیم آن را سرنگون کنیم اما این کار را نکردیم.» فرمانده نیروی هوافضای سپاه افزود: «ما پیش از این نیز به سمت هواپیمای MQ-9 امریکایی که وارد حریم سرزمینی ما شده بود شلیک اخطار انجام داده بودیم که آنها هم متوجه این مسأله شدند ولی امریکایی‌ها بنا ندارند به مقررات بین‌المللی توجه کنند.» در همین حال سردار سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران نیز سرنگون کردن هواپیمای جاسوسی امریکا را حامل یک پیام آشکار، واضح، قاطع، سریع، صریح و دقیق دانست و آن اینکه مدافعان مرزهای میهن اسلامی ایران در مقابل تعرض هر بیگانه‌ای به این سرزمین عکس‌العمل‌های قاطع، تمام کننده و قطعی خواهند داشت.
در نشست ترامپ و کنگره چه گذشت
چنانکه انتظار می‌رفت نخستین تنش نظامی میان نیروهای ایران و امریکا در آب‌های خلیج فارس در دولت ترامپ با واکنش‌های گسترده‌ای از سوی مقام‌های امریکایی روبه‌رو شد. مسئولان این کشور ابتدا مدعی شدند پهپاد نورثروپ گرومن آر کیو-4 گلوبال هاوک پروازی نداشته و پهپاد ساقط شده، نورثروپ گرومن ام‌کیو-4سی تریتون است؛ اما ساعاتی بعد، منابع دولتی تأیید کردند، پهپاد متجاوز به حریم هوایی ایران ـ که هدف موشک‌های پدافند هوایی ایران قرار گرفتند ـ همان پهپاد گلوبال هاوک است. پنتاگون در واکنش به این رویداد مدعی شد این هواپیمای جاسوسی بر فراز آب‌های بین‌المللی قرار داشته و در لحظه هدف قرار گرفتن دست کم ۳۵ کیلومتر با سواحل ایران فاصله داشته است.این در حالی بود که جیمز کلپر، رئیس سابق سازمان ملی اطلاعات امریکا و از فرماندهان سابق نیروی هوایی این کشور در مصاحبه با سی‌ان‌ان گمانه‌زنی کرده که شاید پهپاد امریکایی وارد آسمان ایران شده باشد اما زمانی که ایران واکنش نشان داده این شیء پرنده از حریم هوایی ایران خارج شده و زمانی که هدف قرار گرفته دیگر در آسمان ایران نبوده است. در همین چارچوب کاخ سفید با شماری از نمایندگان ارشد کنگره شامل رهبران دموکرات و جمهوریخواه درباره سرنگونی پهپاد امریکایی نشستی محرمانه و فوری برگزار کرد. نشستی که هرچند جزئیاتی از آن در اختیار رسانه‌ها قرار نگرفت اما طبق روایت برخی نمایندگان حاضر در این نشست، دموکرات‌ها بر ضرورت صدور مجوز کنگره پیش از هرگونه اقدام نظامی علیه ایران تأکید کردند ولی بعضی رهبران جمهوریخواهان خواستار اقدام نظامی تلافی جویانه محدود و حساب شده شدند. میچ مک‌کانل، سناتور امریکایی پس از این جلسه تصریح کرد: «دولت در حال ارزیابی پاسخ حساب شده به این اقدام است. اما نانسی پلوسی، سناتور دموکرات در بیانیه‌ای خواستار تنش‌زدایی در رویارویی با ایران شد و گفت: «این یک موقعیت خطرناک است، در وضعیتی که تنش بالا است می‌بایست قوی، هوشمند و استراتژیک عمل کرد، نه به شیوه‌ای بی پروا رفتار کرد.» سناتور «برنی سندرز» نیز در صفحه توئیتر خود با لحنی کنایه‌آمیز خطاب به ترامپ نوشت: «برای سیاستمداران کاری ندارد که روی میز بکوبند و از قدرت‌شان بگویند. اما فرزندان میلیاردرها نیستند که در جنگ با ایران کشته خواهند شد، بلکه فرزندان طبقه کارگر کشته می‌شوند. ما باید به‌صورت دیپلماتیک این بحران با ایران را حل کنیم، نه جنگ.» در همین حال سازمان فدرال هوانوردی امریکا با صدور یک فرمان اضطراری پرواز هواپیماهای مسافربری این کشور را بر فراز آب های ایران در خلیج فارس و تنگه هرمز ممنوع کرده است.
همچنین امریکا خواستار برگزاری نشست غیرعلنی شورای امنیت درباره ایران شد.
جزئیات انصراف ترامپ از اقدام نظامی شتابزده علیه ایران
جدی ترین واکنش به این ماجرا در سطحی بالاتر از سوی رئیس جمهوری امریکا مطرح شد که مواضع ضد و نقیضی مطرح کرد. دونالد ترامپ ساعاتی پس از انتشار خبر سرنگونی پهپاد امریکایی توسط سپاه پاسداران در توئیتر خود نوشت: «ایران اشتباه خیلی بزرگی کرد.» با این حال او کمی بعد در جمع خبرنگاران این احتمال را مطرح کرد که شاید ایران در ساقط کردن این پهپاد اشتباه کرده باشد. او با بیان اینکه برای من سخت است که باور کنم این اتفاق عمداً رخ داده است، افزود: «من احساس می‌کنم این اشتباه توسط فردی رخ داده که نباید این اشتباه را انجام می‌داد.» ترامپ با اشاره به اینکه کسی در این حمله کشته نشده گفت، این موضوع که حادثه تلفات جانی نداشته بسیار مهم است. این در حالی بود که او کمی پیش از این برآورد کرد که ممکن است اقدام ایران اشتباهی صورت گرفته باشد و در پاسخ به این سؤال که آیا برای تلافی سقوط پهپاد به ایران حمله می‌کنید؟ گفت: «بزودی متوجه خواهید شد.» این در حالی بود که به نوشته نیویورک تایمز، حتی تا ساعت هفت شب پنجشنبه همچنان انتظار حمله نظامی به ایران می‌رفت اما رئیس جمهوری تصمیم گرفت از واکنش نظامی صرفنظر کند. این روزنامه امریکایی در گزارشی به نقل از منابع متعدد دولتی امریکا که از آنان نام نبرده نوشته است رئیس جمهوری دستور حمله به نقاطی در داخل خاک ایران را صادر کرده بود اما پس از مشورت با دستیاران و مذاکره فشرده با رهبران کنگره، تصمیم خود را تغییر داد. به نوشته نیویورک تایمز مشخص نیست که لغو دستور ترامپ نتیجه ملاحظات سیاسی داخلی و بین‌المللی بوده یا موضوعات تدارکاتی او را از این اقدام منصرف کرده است.
ترامپ کمی بعد از انتشار این گزارش روز گذشته در چند پیامی که در شبکه توئیتر منتشر کرد از جزئیات تصمیم احتمالی خود برای حمله نظامی به ایران پرده برداشت. او مدعی شد ۱۰ دقیقه قبل از حمله به سه سایت در ایران، دستور توقف آن را داده است. رئیس‌جمهوری امریکا با تکرار ادعاها پیرامون منافع برجام برای ایران به ماجرای اخیر سرنگونی پهپاد امریکایی اشاره داشت و گفت: «پنجشنبه آنها یک هواپیمای بدون سرنشین را در حال پرواز بر فراز آب‌های بین‌المللی ساقط کردند. شب گذشته آماده بودیم برای تلافی به سه سایت مختلف حمله کنیم که پرسیدم چند نفر کشته خواهند شد؟ پاسخ یک ژنرال بود: «۱۵۰ نفر قربان.» 10 دقیقه قبل از حمله، آن را متوقف کردم.» او افزود: «اقدام من با شلیک به یک پهپاد بدون سرنشین متناسب نبود. عجله‌ای ندارم، ارتش ما در حال بازسازی است و با قوایی جدید آماده است به بهترین ارتش دنیا تبدیل شود. تحریم‌ها گزنده بوده‌اند و شب گذشته هم تحریم‌های بیشتری وضع شدند. ایران هیچ‌گاه نمی‌تواند سلاح هسته‌ای داشته باشد و از آن علیه امریکا یا دنیا استفاده نخواهد کرد.»
جامعه بین‌الملل: طرفین خویشتنداری کنند
مقام‌های بلندپایه کشورهای مختلف از شدت گرفتن درگیری میان ایران و امریکا ابراز نگرانی کردند. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه، آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان و فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از جمله این مقامات بودند. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه نیز با اشاره به افزایش تنش‌ها میان واشنگتن و تهران تأکید کرد که حمله امریکا به ایران حداقل تبدیل به فاجعه‌ای برای منطقه خواهد شد و این کار با افزایش دشمنی‌ها، نتایجی غیرقابل پیش‌بینی به بار خواهد آورد.
قد و قواره «شاهین جهانی»
معنای نامش «شاهین جهانی» است اما در عالم تکنولوژی‌های نظامی به «جارو برقی اطلاعات» شهره است؛ این نام‌ها تا قبل از این برای بزرگ‌ترین و گران‌ترین پهپاد نظامی تجسسی جهان چندان هم غلوآمیز نبودند، البته فقط تا بامداد روز پنجشنبه 30 خردادماه. یعنی تا همان ساعاتی که پهپاد جاسوسی «گلوبال هاوک آر کیو 4» شکار سامانه موشکی «سوم خرداد» ایران شد. حالا دیگر نام‌هایی چون «شاهین جهانی» و «جارو برقی اطلاعات» شاید قدری برای این پرنده بدون سرنشین امریکایی بزرگ باشند. این اولین سقوط این پرنده 220 میلیون دلاری امریکایی نیست اما اولین بار است که این اتفاق در اثر شکار پهپاد یاد شده رخ می‌دهد. کارویژه این پهپاد جاسوسی همان طور که از نامش پیداست، جمع‌آوری و انتقال اطلاعات در عملیات‌های نظارت و شناسایی بوده. آن هم با تجهیزاتی که امریکایی‌ها می‌گویند می‌توانسته در مدت تنها یک روز تمام سطح کشوری مانند کره جنوبی، معادل 10 هزار کیلومتر مربع را اسکن و داده‌های آن را منتقل کند. سرعت انتقال داده‌های این پهپاد نیز بیش از 50 مگابایت بر ثانیه است. پهپاد «گلوبال هاوک آر کیو 4» علاوه بر اینکه بزرگ‌ترین و گران‌ترین پهپاد نظامی تجسسی جهان است، عنوان دور بردترین پهپاد عملیاتی جهان را هم از آن خود کرده. این پهپاد می‌تواند تا ارتفاع 90 کیلومتر از سطح زمین فاصله بگیرد و در این ارتفاع برای بیش از 24 ساعت به پرواز خود ادامه دهد. حتی نمونه‌هایی از این پهپاد می‌تواند تا ۳۵ ساعت در آسمان پرواز کند. البته ارتفاع عملیاتی این پهپاد که در آن می‌تواند عملیات جاسوسی خود را به نحو کاملی انجام دهد، 18 هزار و 300 متر است. برد عملیاتی این پهپاد هم بیش از ۲۲ هزار کیلومتر است و قادر به اجرای مأموریت در تمام شرایط آب و هوایی خواهد بود. اما درباره ابعاد این پهپاد هم باید اشاره کرد که طول آن 14 و نیم متر و فاصله نوک دو بال آن از همدیگر بیش از 39 متر است. این یعنی فاصله دو سر بال این پهپاد بیش از 3 و نیم برابر فاصله دو سر بال جنگنده‌ای چون «اف 18» است. بیشترین وزن این پهپاد هم در هنگام برخاستن، کمی بیشتر از ۱۴.۵ تن است که می‌تواند محموله‌هایی تا وزن ۱۳۶۰ کیلوگرم را با خود حمل کند. همچنین این هواپیما توان حمل یک محموله 900 کیلوگرمی حاوی سنسورهای شناسایی را دارد. سنسورهای شناسایی این پرنده بدون سرنشین در زیر و نوک دماغه آن تعبیه شده‌اند. از جمله مهم‌ترین این سنسورها می‌توان به دوربین نوک دماغه آن اشاره کرد که مجهز به سامانه دید «پانارومیک» و همین طور دید حرارتی است که می‌تواند از فاصله 70 کیلومتری از یک جسم دو متری تصویربرداری کند. سرعت این پرنده 575 کیلومتر بر ساعت است و از دیگر ویژگی‌هایش رادارگریز بودن آن است. ویژگی که در حمله موشکی بامداد پنجشنبه سپاه پاسداران به این پهپاد زیر سؤال جدی رفت و شاید مهم‌ترین ویژگی این پهپاد هم قیمت 220 میلیون دلاری‌اش باشد که آن را در زمره یکی از گران‌ترین تجهیزات نظامی حال حاضر دنیا قرار داده است؛ قیمتی معادل 12 هواپیمای جنگنده اف 16.
کلکسیون پهپادهای امریکایی در ایران
ایران تا پیش از این هم بزرگ‌ترین کلکسیون پهپادهای شکارشده امریکایی را در اختیار داشت؛ اما حالا شکار «گلوبال هاوک»این کلکسیون را تکمیل‌تر از قبل کرده. اولین شکار خبرساز ایران در این خصوص به آذرماه 1390 برمی‌گردد؛ روزی که پهپاد معروف «آر کیو 170» در یک جنگ الکترونیک شکار سپاه پاسداران شد و سالم به زمین نشست. آذر 91 نوبت به دومین شکار پهپادی ایران بود، جایی که «اسکن ایگل» در تور یگان‌های پدافندی و سامانه‌های کنترلی دریایی سپاه گرفتار شد و سالم به دست نیرهای نظامی ایران افتاد.
4 سال بعد در مهر سال 95 پهپاد «ام کیو یک سی» توسط سپاه به غنیمت گرفته شد. اما در همین ماه یک پهپاد دیگر هم به غنیمت ایران در آمد؛ پهپاد «شادو 200» که در بسیاری از یگان‌های رزمی و غیر رزمی ارتش امریکا مورد استفاده قرار می‌گیرد. «آرکیو 11» هم کوچک‌ترین شکار پهپادی ایران از امریکایی‌هاست که در مهرماه سال 95 در نمایشگاه سپاه پاسداران رونمایی شد. و حالا «گلوبال هاوک» هم به این مجموعه پیوسته، مجموعه‌ای که به نظر نمی‌رسد تعداد اعضایش به همین 5 مورد محدود بماند.
پهپاد جاسوسی امریکا بامداد پنجشنبه در حریم هوایی ایران منهدم شد
حمله پس از اخطار
ساعت چهار و 5 دقیقه بامداد پنجشنبه بود که نیروهای نظامی ایران 10 دقیقه پس از اخطار به عبور غیرقانونی پرنده جاسوسی امریکا از مرزهای آبی کشور، آن را هدف حمله قراردادند. این پهپاد دقایق اولیه بامداد پنجشنبه از پایگاه هوایی الظفره امارات به پرواز درآمده بود و پس از عبور از تنگه هرمز به سمت چابهار در حال حرکت بود اما در زمان بازگشت به سمت غرب منطقه در محدوده تنگه هرمز در ساعت ۰۴:۰۵ بامداد و کمی پس از دریافت اخطار از پدافند نیروی نظامی سپاه ایران و در حالی که وارد فضای سرزمینی کشورمان شده بود، توسط پدافند نیروی هوافضای سپاه مورد هدف قرار گرفت و سرنگون شد. بنا به گفته مقام‌های نظامی کشورمان، این هواپیمای جاسوسی هنگام عبور بر فراز تنگه هرمز به سوی بندر چابهار در حالی که همه تجهیزات شناسایی خود را خاموش کرده بود، آشکارا مشغول به جاسوسی بود.
پرواز غیر قانونی و تجاوزکارانه
نخستین واکنش ایران به عبور «گلوبال هاوک» امریکایی از مرزهای سرزمینی ایران در سطح دیپلماتیک و با ارائه اسناد مربوط به این رویداد از سوی وزیر امور خارجه ایران و همچنین شکایت در سازمان ملل متحد بروز یافت. بلافاصله پس از بیانیه منتشر شده از سوی سپاه پاسداران که اعلام کرده بود این پهپاد پس از پرواز از جنوب خلیج فارس، «برخلاف قوانین هوانوردی کلیه تجهیزات مربوط به معرفی خود را خاموش نموده و در نهایت پنهان‌کاری، از تنگه هرمز به سمت چابهار ادامه مسیر می‌دهد» و نهایتاً «درون فضای سرزمینی ایران» هدف قرار گرفته و ساقط شده است، وزارت امور خارجه ایران نیز اعلام کرد پرواز این پهپاد، «غیرقانونی و تجاوزکارانه» و «نقض حریم» آسمان ایران بوده است. دراین میان محمدجواد ظریف در نخستین واکنش به این رویداد در توئیتر نقشه و مختصاتی را منتشر کرد و گفت ایران توانسته بقایای پهپاد امریکایی را در آب‌های خود پیدا کند. ظریف در توئیتر نوشت: «امریکا علیه کشور ما به تروریسم اقتصادی روی آورده و علیه ما دست به عملیات مخفی می‌زند و حالا به خاک ما تجاوز کرده. ما به دنبال جنگ نیستیم اما با تعصب از زمین و آسمان و دریایمان محافظت می‌کنیم.» او تأکید کرد که ایران در سازمان ملل نشان خواهد داد که امریکا دروغ می‌گوید.» همزمان نمایندگی ایران در سازمان ملل در نامه‌ای اعتراضی به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد نسبت به نقض حریم هوایی کشورمان از سوی پهپاد امریکایی اعتراض کرد. در نامه ایران نوشته شده که این اقدام امریکا نقض قوانین بین‌المللی و مستقیماً در تضاد با ماده ۲ (۴) منشور سازمان ملل است. نماینده ایران همچنین از دبیرکل سازمان ملل متحد خواسته این نامه را به عنوان سندی در اختیار شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار دهد و تأکید کرده که جامعه جهانی باید مانع تکرار چنین اقداماتی از سوی امریکا شود. تخت روانچی همچنین در مصاحبه با شبکه رادیویی «اِن. پی. آر» در پاسخ به سؤالی درباره دلیل هدف قرار داده شدن پهپاد امریکایی توسط ایران، توضیح داد: «ما تلاش کردیم که از طریق فرستنده رادیویی به این پهپاد هشدار دهیم که به حریم هوایی ما نزدیک نشود. متأسفانه آن پهپاد پاسخی نداد و به حریم هوایی ما نزدیک و نزدیک‌تر شد.» او با تأکید بر اینکه پهپاد امریکایی‌ها برای جاسوسی و کسب اطلاعات محرمانه قصد ورود به حریم هوایی ایران را داشت، افزود: «به‌ناگاه متوجه شدیم که آن پهپاد در حال ورود به حریم هوایی ما بود. در آن زمان، به دلیل اینکه آن یک پهپاد جاسوسی بود، ما هیچ انتخابی جز ساقط کردن آن نداشتیم.» علاوه بر این علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز در گفت‌وگو با شبکه روسیا الیوم و در واکنش به تهدیدات دولت امریکا تأکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران، ترامپ و اظهارات وی را جدی نمی گیرد.» کیوان خسروی، سخنگوی شورای عالی امنیت ملی ایران هم گفته است آماده واکنش قاطع هستیم و امریکا هیچ توجیهی برای واکنش نظامی به این رویداد ندارد. از سوی دیگرعباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه ایران در تماس با سفیر سوئیس در تهران، به عنوان حافظ منافع امریکا، اعتراض شدید ایران به دولت امریکا به خاطر تعرض به حریم هوایی کشورمان را به او ابلاغ کرد. همچنین «محسن بهاروند» دستیار وزیر و مدیرکل امریکای وزارت امور خارجه کشورمان در ملاقات با سفیر سوئیس با ارائه یادداشت رسمی به تجاوز هواپیمای بدون سرنشین امریکایی به قلمرو هوایی کشورمان اعتراض کرد و دولت امریکا را مسئول عواقب اینگونه اقدامات تحریک‌آمیز دانست. دستیار وزیر امور خارجه همچنین خواستار انتقال این پیام شد که ایران به دنبال جنگ با هیچ کشوری از جمله ایالات متحده امریکا نیست ولی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران هیچگونه اقدام تجاوزکارانه را تحمل نکرده و به شدت و بلادرنگ با آن برخورد خواهند کرد. در همین حال سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران به برایان هوک، نماینده ویژه امریکا در امور ایران که مدعی شده بود: «ایران باید دیپلماسی ما را با دیپلماسی پاسخ دهد، نه زور» این چنین پاسخ داد که «ایران دیپلماسی را با دیپلماسی جواب می‌دهد اما در مقابل جنگ از خود دفاع جانانه می‌کند.»
روایت فرمانده از ماجرای سرنگونی پهپاد امریکایی
فرمانده هوافضای سپاه یک روز پس از سرنگونی پهپاد امریکایی در یک نشست مطبوعاتی روایت دقیقی از آنچه در بامداد پنجشنبه در حریم هوایی ایران رخ داده بود، مطرح کرد. سردار امیرعلی حاجی‌‌زاده همزمان با نشان دادن لاشه‌های هواپیمای ساقط شده که توسط قایق‌های ایرانی به کشور منتقل شده بود، در توضیح جزئیات ماجرا گفت: «ما به این هواپیما در دو مرحله چندین بار اخطار دادیم یعنی این هواپیما سیستم‌هایی دارد که زمانی که تماس گرفته می‌شود این اطلاعات را به ایستگاه‌های مرکزی خود مخابره می‌کند اما متأسفانه پاسخ ندادند.» او افزود: «ساعت ۲:۰۵ بامداد پنجشنبه دو اخطار و ساعت ۳:۵۵ هم دو اخطار دیگر به این هواپیما داده شد و نهایتاً ساعت ۴:۰۵ صبح پنجشنبه مورد اصابت قرار گرفت. در واقع پدافند هوایی ارتش چهار بار به این هواپیما اخطار داد ولی به این اخطارها توجه نشد.» او با بیان اینکه برخی قطعات لاشه این پهپاد در آب‌های سواحل کوه مبارک پخش شده بود و برخی قطعات سنگین نیز غرق شده است، تصریح کرد: «امروز بقایای این هواپیمای جاسوسی را به تهران منتقل کردیم. این بخش‌ها در محدوده آب‌های سرزمینی ما به صورت شناور روی آب قرار گرفته بودند و ما با قایق‌هایمان، این بخش‌ها را به محدوده خاکی کشور و سپس به تهران منتقل کردیم.» سردار حاجی زاده با بیان اینکه امریکایی‌ها به اخطارهای ما توجه نکردند، افزود: «در همان لحظه‌ای که این هواپیما رهگیری شد، هواپیمای جاسوسی دیگری با نام P-8 نیز در نزدیکی آن در حال پرواز بود که حدود ٣٥ نفر سرنشین داشت؛ می‌توانستیم آن را سرنگون کنیم اما این کار را نکردیم.» فرمانده نیروی هوافضای سپاه افزود: «ما پیش از این نیز به سمت هواپیمای MQ-9 امریکایی که وارد حریم سرزمینی ما شده بود شلیک اخطار انجام داده بودیم که آنها هم متوجه این مسأله شدند ولی امریکایی‌ها بنا ندارند به مقررات بین‌المللی توجه کنند.» در همین حال سردار سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران نیز سرنگون کردن هواپیمای جاسوسی امریکا را حامل یک پیام آشکار، واضح، قاطع، سریع، صریح و دقیق دانست و آن اینکه مدافعان مرزهای میهن اسلامی ایران در مقابل تعرض هر بیگانه‌ای به این سرزمین عکس‌العمل‌های قاطع، تمام کننده و قطعی خواهند داشت.
در نشست ترامپ و کنگره چه گذشت
چنانکه انتظار می‌رفت نخستین تنش نظامی میان نیروهای ایران و امریکا در آب‌های خلیج فارس در دولت ترامپ با واکنش‌های گسترده‌ای از سوی مقام‌های امریکایی روبه‌رو شد. مسئولان این کشور ابتدا مدعی شدند پهپاد نورثروپ گرومن آر کیو-4 گلوبال هاوک پروازی نداشته و پهپاد ساقط شده، نورثروپ گرومن ام‌کیو-4سی تریتون است؛ اما ساعاتی بعد، منابع دولتی تأیید کردند، پهپاد متجاوز به حریم هوایی ایران ـ که هدف موشک‌های پدافند هوایی ایران قرار گرفتند ـ همان پهپاد گلوبال هاوک است. پنتاگون در واکنش به این رویداد مدعی شد این هواپیمای جاسوسی بر فراز آب‌های بین‌المللی قرار داشته و در لحظه هدف قرار گرفتن دست کم ۳۵ کیلومتر با سواحل ایران فاصله داشته است.این در حالی بود که جیمز کلپر، رئیس سابق سازمان ملی اطلاعات امریکا و از فرماندهان سابق نیروی هوایی این کشور در مصاحبه با سی‌ان‌ان گمانه‌زنی کرده که شاید پهپاد امریکایی وارد آسمان ایران شده باشد اما زمانی که ایران واکنش نشان داده این شیء پرنده از حریم هوایی ایران خارج شده و زمانی که هدف قرار گرفته دیگر در آسمان ایران نبوده است. در همین چارچوب کاخ سفید با شماری از نمایندگان ارشد کنگره شامل رهبران دموکرات و جمهوریخواه درباره سرنگونی پهپاد امریکایی نشستی محرمانه و فوری برگزار کرد. نشستی که هرچند جزئیاتی از آن در اختیار رسانه‌ها قرار نگرفت اما طبق روایت برخی نمایندگان حاضر در این نشست، دموکرات‌ها بر ضرورت صدور مجوز کنگره پیش از هرگونه اقدام نظامی علیه ایران تأکید کردند ولی بعضی رهبران جمهوریخواهان خواستار اقدام نظامی تلافی جویانه محدود و حساب شده شدند. میچ مک‌کانل، سناتور امریکایی پس از این جلسه تصریح کرد: «دولت در حال ارزیابی پاسخ حساب شده به این اقدام است. اما نانسی پلوسی، سناتور دموکرات در بیانیه‌ای خواستار تنش‌زدایی در رویارویی با ایران شد و گفت: «این یک موقعیت خطرناک است، در وضعیتی که تنش بالا است می‌بایست قوی، هوشمند و استراتژیک عمل کرد، نه به شیوه‌ای بی پروا رفتار کرد.» سناتور «برنی سندرز» نیز در صفحه توئیتر خود با لحنی کنایه‌آمیز خطاب به ترامپ نوشت: «برای سیاستمداران کاری ندارد که روی میز بکوبند و از قدرت‌شان بگویند. اما فرزندان میلیاردرها نیستند که در جنگ با ایران کشته خواهند شد، بلکه فرزندان طبقه کارگر کشته می‌شوند. ما باید به‌صورت دیپلماتیک این بحران با ایران را حل کنیم، نه جنگ.» در همین حال سازمان فدرال هوانوردی امریکا با صدور یک فرمان اضطراری پرواز هواپیماهای مسافربری این کشور را بر فراز آب های ایران در خلیج فارس و تنگه هرمز ممنوع کرده است.
همچنین امریکا خواستار برگزاری نشست غیرعلنی شورای امنیت درباره ایران شد.
جزئیات انصراف ترامپ از اقدام نظامی شتابزده علیه ایران
جدی ترین واکنش به این ماجرا در سطحی بالاتر از سوی رئیس جمهوری امریکا مطرح شد که مواضع ضد و نقیضی مطرح کرد. دونالد ترامپ ساعاتی پس از انتشار خبر سرنگونی پهپاد امریکایی توسط سپاه پاسداران در توئیتر خود نوشت: «ایران اشتباه خیلی بزرگی کرد.» با این حال او کمی بعد در جمع خبرنگاران این احتمال را مطرح کرد که شاید ایران در ساقط کردن این پهپاد اشتباه کرده باشد. او با بیان اینکه برای من سخت است که باور کنم این اتفاق عمداً رخ داده است، افزود: «من احساس می‌کنم این اشتباه توسط فردی رخ داده که نباید این اشتباه را انجام می‌داد.» ترامپ با اشاره به اینکه کسی در این حمله کشته نشده گفت، این موضوع که حادثه تلفات جانی نداشته بسیار مهم است. این در حالی بود که او کمی پیش از این برآورد کرد که ممکن است اقدام ایران اشتباهی صورت گرفته باشد و در پاسخ به این سؤال که آیا برای تلافی سقوط پهپاد به ایران حمله می‌کنید؟ گفت: «بزودی متوجه خواهید شد.» این در حالی بود که به نوشته نیویورک تایمز، حتی تا ساعت هفت شب پنجشنبه همچنان انتظار حمله نظامی به ایران می‌رفت اما رئیس جمهوری تصمیم گرفت از واکنش نظامی صرفنظر کند. این روزنامه امریکایی در گزارشی به نقل از منابع متعدد دولتی امریکا که از آنان نام نبرده نوشته است رئیس جمهوری دستور حمله به نقاطی در داخل خاک ایران را صادر کرده بود اما پس از مشورت با دستیاران و مذاکره فشرده با رهبران کنگره، تصمیم خود را تغییر داد. به نوشته نیویورک تایمز مشخص نیست که لغو دستور ترامپ نتیجه ملاحظات سیاسی داخلی و بین‌المللی بوده یا موضوعات تدارکاتی او را از این اقدام منصرف کرده است.
ترامپ کمی بعد از انتشار این گزارش روز گذشته در چند پیامی که در شبکه توئیتر منتشر کرد از جزئیات تصمیم احتمالی خود برای حمله نظامی به ایران پرده برداشت. او مدعی شد ۱۰ دقیقه قبل از حمله به سه سایت در ایران، دستور توقف آن را داده است. رئیس‌جمهوری امریکا با تکرار ادعاها پیرامون منافع برجام برای ایران به ماجرای اخیر سرنگونی پهپاد امریکایی اشاره داشت و گفت: «پنجشنبه آنها یک هواپیمای بدون سرنشین را در حال پرواز بر فراز آب‌های بین‌المللی ساقط کردند. شب گذشته آماده بودیم برای تلافی به سه سایت مختلف حمله کنیم که پرسیدم چند نفر کشته خواهند شد؟ پاسخ یک ژنرال بود: «۱۵۰ نفر قربان.» 10 دقیقه قبل از حمله، آن را متوقف کردم.» او افزود: «اقدام من با شلیک به یک پهپاد بدون سرنشین متناسب نبود. عجله‌ای ندارم، ارتش ما در حال بازسازی است و با قوایی جدید آماده است به بهترین ارتش دنیا تبدیل شود. تحریم‌ها گزنده بوده‌اند و شب گذشته هم تحریم‌های بیشتری وضع شدند. ایران هیچ‌گاه نمی‌تواند سلاح هسته‌ای داشته باشد و از آن علیه امریکا یا دنیا استفاده نخواهد کرد.»
جامعه بین‌الملل: طرفین خویشتنداری کنند
مقام‌های بلندپایه کشورهای مختلف از شدت گرفتن درگیری میان ایران و امریکا ابراز نگرانی کردند. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه، آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان و فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از جمله این مقامات بودند. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه نیز با اشاره به افزایش تنش‌ها میان واشنگتن و تهران تأکید کرد که حمله امریکا به ایران حداقل تبدیل به فاجعه‌ای برای منطقه خواهد شد و این کار با افزایش دشمنی‌ها، نتایجی غیرقابل پیش‌بینی به بار خواهد آورد.
قد و قواره «شاهین جهانی»
معنای نامش «شاهین جهانی» است اما در عالم تکنولوژی‌های نظامی به «جارو برقی اطلاعات» شهره است؛ این نام‌ها تا قبل از این برای بزرگ‌ترین و گران‌ترین پهپاد نظامی تجسسی جهان چندان هم غلوآمیز نبودند، البته فقط تا بامداد روز پنجشنبه 30 خردادماه. یعنی تا همان ساعاتی که پهپاد جاسوسی «گلوبال هاوک آر کیو 4» شکار سامانه موشکی «سوم خرداد» ایران شد. حالا دیگر نام‌هایی چون «شاهین جهانی» و «جارو برقی اطلاعات» شاید قدری برای این پرنده بدون سرنشین امریکایی بزرگ باشند. این اولین سقوط این پرنده 220 میلیون دلاری امریکایی نیست اما اولین بار است که این اتفاق در اثر شکار پهپاد یاد شده رخ می‌دهد. کارویژه این پهپاد جاسوسی همان طور که از نامش پیداست، جمع‌آوری و انتقال اطلاعات در عملیات‌های نظارت و شناسایی بوده. آن هم با تجهیزاتی که امریکایی‌ها می‌گویند می‌توانسته در مدت تنها یک روز تمام سطح کشوری مانند کره جنوبی، معادل 10 هزار کیلومتر مربع را اسکن و داده‌های آن را منتقل کند. سرعت انتقال داده‌های این پهپاد نیز بیش از 50 مگابایت بر ثانیه است. پهپاد «گلوبال هاوک آر کیو 4» علاوه بر اینکه بزرگ‌ترین و گران‌ترین پهپاد نظامی تجسسی جهان است، عنوان دور بردترین پهپاد عملیاتی جهان را هم از آن خود کرده. این پهپاد می‌تواند تا ارتفاع 90 کیلومتر از سطح زمین فاصله بگیرد و در این ارتفاع برای بیش از 24 ساعت به پرواز خود ادامه دهد. حتی نمونه‌هایی از این پهپاد می‌تواند تا ۳۵ ساعت در آسمان پرواز کند. البته ارتفاع عملیاتی این پهپاد که در آن می‌تواند عملیات جاسوسی خود را به نحو کاملی انجام دهد، 18 هزار و 300 متر است. برد عملیاتی این پهپاد هم بیش از ۲۲ هزار کیلومتر است و قادر به اجرای مأموریت در تمام شرایط آب و هوایی خواهد بود. اما درباره ابعاد این پهپاد هم باید اشاره کرد که طول آن 14 و نیم متر و فاصله نوک دو بال آن از همدیگر بیش از 39 متر است. این یعنی فاصله دو سر بال این پهپاد بیش از 3 و نیم برابر فاصله دو سر بال جنگنده‌ای چون «اف 18» است. بیشترین وزن این پهپاد هم در هنگام برخاستن، کمی بیشتر از ۱۴.۵ تن است که می‌تواند محموله‌هایی تا وزن ۱۳۶۰ کیلوگرم را با خود حمل کند. همچنین این هواپیما توان حمل یک محموله 900 کیلوگرمی حاوی سنسورهای شناسایی را دارد. سنسورهای شناسایی این پرنده بدون سرنشین در زیر و نوک دماغه آن تعبیه شده‌اند. از جمله مهم‌ترین این سنسورها می‌توان به دوربین نوک دماغه آن اشاره کرد که مجهز به سامانه دید «پانارومیک» و همین طور دید حرارتی است که می‌تواند از فاصله 70 کیلومتری از یک جسم دو متری تصویربرداری کند. سرعت این پرنده 575 کیلومتر بر ساعت است و از دیگر ویژگی‌هایش رادارگریز بودن آن است. ویژگی که در حمله موشکی بامداد پنجشنبه سپاه پاسداران به این پهپاد زیر سؤال جدی رفت و شاید مهم‌ترین ویژگی این پهپاد هم قیمت 220 میلیون دلاری‌اش باشد که آن را در زمره یکی از گران‌ترین تجهیزات نظامی حال حاضر دنیا قرار داده است؛ قیمتی معادل 12 هواپیمای جنگنده اف 16.
کلکسیون پهپادهای امریکایی در ایران
ایران تا پیش از این هم بزرگ‌ترین کلکسیون پهپادهای شکارشده امریکایی را در اختیار داشت؛ اما حالا شکار «گلوبال هاوک»این کلکسیون را تکمیل‌تر از قبل کرده. اولین شکار خبرساز ایران در این خصوص به آذرماه 1390 برمی‌گردد؛ روزی که پهپاد معروف «آر کیو 170» در یک جنگ الکترونیک شکار سپاه پاسداران شد و سالم به زمین نشست. آذر 91 نوبت به دومین شکار پهپادی ایران بود، جایی که «اسکن ایگل» در تور یگان‌های پدافندی و سامانه‌های کنترلی دریایی سپاه گرفتار شد و سالم به دست نیرهای نظامی ایران افتاد.
4 سال بعد در مهر سال 95 پهپاد «ام کیو یک سی» توسط سپاه به غنیمت گرفته شد. اما در همین ماه یک پهپاد دیگر هم به غنیمت ایران در آمد؛ پهپاد «شادو 200» که در بسیاری از یگان‌های رزمی و غیر رزمی ارتش امریکا مورد استفاده قرار می‌گیرد. «آرکیو 11» هم کوچک‌ترین شکار پهپادی ایران از امریکایی‌هاست که در مهرماه سال 95 در نمایشگاه سپاه پاسداران رونمایی شد. و حالا «گلوبال هاوک» هم به این مجموعه پیوسته، مجموعه‌ای که به نظر نمی‌رسد تعداد اعضایش به همین 5 مورد محدود بماند.
پهپاد جاسوسی امریکا بامداد پنجشنبه در حریم هوایی ایران منهدم شد
افزودن نظر جدید