امید

به گزارش پایگاه خبری-تحلیلی امید،اولین هم اندیشی  سازمان‌های مردم نهاد در بنیاد امید ایرانیان با حضور دکتر محمدرضا عارف برگزارشد.بنیاد امید ایرانیان این نشست را با هدف "به اشتراک گذاشتن تحارب سازمان های مردم نهاد موفق"، "انعکاس مشکلات پیش روی سازمان های مردم نهاد به دولت" و "افزایش ارتباط بین فعالان اجرایی N.G.O‌ها و امکان شنیده شدن صدای سمن‌ها و خیریه های فعال در کشور" برگزار کرده

 عارف،در جمع نمایندگان سمن ها گفت:مشکل ما مشکل همگرایی تشکل هاست.نهادهای مدنی تشکیل می دهیم اما یاد نگرفتیم با هم کار کنیم و به همین دلیل در کارهای جمعی، کارهای هم را خنثی می کنیم.

او سخنانش را با تاکید بر سرمایه اجتماعی آغاز کرد و گفت:«در دهه‌های گذشته همواره سرمایه اقتصادی در کانون توجه بوده در حالی که آنچه امروزه در جامعه ما جا افتاده  و چالشی در آن وجود دارد، بحث سرمایه اجتماعی است. در کشورهای توسعه یافته اصل برنامه ریزی ها مبتنی بر سرمایه اجتماعی  است. در سرمایه اجتماعی مهمترین محور نیروی انسانی است و مزیت اصلی کشور ما نیروی انسانی است، هر چند به اشتباه عده‌ای فکر می کنند که نفت سرمایه اصلی کشور است اما نیروی پیش برنده برای ایران، سرمایه انسانی است. در همه دوره ها دولت‌ها نگاه قیم مآبانه و از بالا به پایینی به مردم داشتند در حالی که N.G.O‌ها در خلق سرمایه اجتماعی نقش کلیدی دارند.»
به گفته رئیس بنیاد امید ایرانیان،سازمان‌های غیر دولتی تنها خالق سرمایه اجتماعی نیستند، بلکه کارکرد مهمتر آنها «حفظ سرمایه اجتماعی» است.

او کارکرد دیگر سازمان های مردم نهاد را تبیین و شناخت مشکلات اصلی جامعه در حوزه ها و بخش های مختلف دانست وافزود:« N.G.O‌ها متشکل از مردم هستند و اگر مشکلات توسط خود مردم و از درون جامعه مطرح شود حتما به مطالبات اجتماعی جامعه نزدیک تر است و اگر مشکلات توسط خودم مردم طرح شود، آنها حتما راهکارهایی هم برای آنها دارند.»

عارف، درادامه به ارتباط دولت‌ها با سازمان‌های مردم نهاد پرداخت.به گفته او سابقه فعالیت‌های اجتماعی و تشکل‌هایی با فعالیت داوطلبانه در ایران طولانی است اما «واقعیت این است که N.G.O‌ها در ایران نقش کلیدی نداشتند چون دولت‌ها نخواسته‌اند.»
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به نقش تاثیرگذار و کلیدی مردم در انقلاب اسلامی 57 و هشت سال دفاع مقدس، ادامه داد:«شاید نتوانیم بگوییم که چه تعداد از تشکل ها و هیات های مردمی در بسیج مردم در سال های پیش از انقلاب نقش داشتند اما از 15 خرداد 1342 تا  زمان پیروزی انقلاب و حتی در هشت سال دفاع مقدس نقش مردم در بسیج نیروها،نقشی کلیدی، تاثیرگذار و تعیین کننده بود با وجود اثرگذاری بالا اما فعالیت داوطلبانه مردم به صورت سازمان یافته نبود.»
به گفته عارف، به رغم ظرفیت های بالایی که در سازمان های مردم نهاد وجود دارد اما دولت‌ها هنوز تشخیص نداده‌اند که آنها بخش مهمی از نخبگان جامعه هستند که بدون چشم داشتی حاضرند، بخشی از وظایف دولت‌ها را انجام دهند.
رئیس بنیاد امید ایرانیان، افزود: N.G.O‌ها نه تنها مورد توجه دولت ها قرار نگرفتند که در همه سال ها نهادهای دولتی عمدتا به دنبال بهانه ای برای  تعطیل کردن آنها بوده اند و متاسفانه باید گفت نهاد دولت در ایران  در بسیاری از موارد N.G.O‌ها را مزاحم خود می بیند.
بخش دیگری از سخنان عارف به عملکرد تشکل های مردم نهاد در  دولت اصلاحات اختصاص یافت. او  به  افزایش قابل توجه تعداد N.G.O‌ها در این دوره اشاره کرد و ادامه داد:«در دولت اصلاحات به N.G.O‌ها توجه شد و نمی توان این  مساله را نادیده گرفت اما توجه به آنها نهادینه نبود و بیشتر رشد کمی آنها مورد توجه بود. اینکه مثلا تعداد آنها از 70 به 100 رسیده است و به همین دلیل هم با برخورد سلیقه ای در سال های پس از 84 ده‌ها و صدها NGOها را تعطیل کردند، آنها توانستند اNGOها را تعطیل کنند چون برخورد با این سازمان‌ها هزینه اجتماعی و فرهنگی نداشت.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، همچنین به مشارکت 73 درصدی مردم در انتخابات خرداد 92 اشاره و تاکید کرد خلق سرمایه اجتماعی 73 درصدی در انتخابات اخیر بسیار با اهمیت است و حفظ این سرمایه برای کشور ضروری است، حتی با آن 27 درصدی که در انتخابات شرکت نکرده اند هم نقاط اشتراک زیادی برای کار جمعی وجود دارد.

به گفته عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام یکی از کارکردهای اصلی سازمان های مردم نهاد، شناسایی مشکلات مردم در زمینه های مختلف و انتقال آنها به دولت است چرا که دولت به تنهایی نمی تواند این مشکلات را شناسایی کند.

عارف، آرامش حاکم بر کشور در ماه های پس از انتخابات امسال را ناشی از خلق همین سرمایه اجتماعی دانست و افزود:«آرامشی که در شرایط اقتصادی، روابط خارجی و سایر امور حاکم شده ناشی از ثباتی است که در نتیجه سرمایه اجتماعی در کشور ایجاد شده است.»
عارف، در دیدار با نمایندگان N.G.O‌ها به مذاکرات اخیر ژنو هم اشاره ای کرد و با تاکید بر حمایت نهادهای حاکمیتی و غیر حاکمیتی از دیپلماسی دولت، اظهار امیدواری کرد با حفظ منافع ملی ایران دستاوردهای ارزنده ای در عرصه بین الملل به دست بیاوریم.

معید فر: نهادهای مدنی نخبگان را به اندیشیدن درباره مسایل اجتماعی وادار کنند
در نشست هم اندیشی ان.جی.او ها، سعید معید فر، جامعه شناس و استاد دانشگاه تهران هم در سخنانی به بررسی علل آسیب پذیری سازمان های مردم نهاد و موانع نقش آفرینی اجتماعی آنها پرداخت. او با یادآوری سابقه فعالیت نهادهای مردمی در دوره‌های مختلف و نقاط عطف تاریخی چون انقلاب مشروطیت، انقلاب اسلامی و ... کشیده شدن سازمان ها و تشکل های مردمی به  فعالیت های سیاسی را مهمترین مانع ماندگاری و بقا و اثرگذاری اجتماعی شان دانست.
معید فر، اشاراتی کوتاه به نظریات جامعه شناسی جدید مبنی بر لزوم بازگشت جامعه مدرن به تعاملات و ارتباطاتش در جوامع کوچک داشت.به گفته او جامعه‌شناسان از اوایل قرن بیستم به این نتیجه رسیده اند که باید تعاملات و ارتباطات بشر در جوامع را از طریق نهادهای صنفی و مدنی بازسازی شود.
او با بیان اینکه در کشورهای غربی مثلا آمریکا میلیون ها نهاد غیر دولتی و مدنی فعالیت دارند و بار سنگینی هم بر دوش آنهاست، به وضعیت فعالیت این نهادها در ایران اشاره کرد و افزود: تجربه نشان داده در ایران یا ان.جی.او ها شکل نمی گیرند یا اگر شکل بگیرند از سوی حاکمیت به عنوان تهدید شناخته و محدود می شوند.
او تجربه تاریخی شکل گیری نخستین نهادهای مردم نهاد در آستانه مشروطیت را یادآوری کرد و ادامه داد:«ناظم الاسلام کرمانی در کتاب تاریخ بیداری ایرانیان می‌نویسد:«هزاران هزار گروه شکل گرفت، حتی گروه‌هایی که یک نفر بیشتر در آنها نبود.»اما همه آنها بر فعالیت‌های سیاسی متمرکز شدند و در رقابت‌های سیاسی آنقدر مشکل ایجاد کردند که همه حتی مردم از دست آنها به ستوه آمدند واولین تجربه بسیار ناموفق بود و در نهایت به رقابت بر سر منافع و چالش های جدی منتهی شد.
این استاد جامعه شناسی، در بررسی فرایند فعالیت سازمان‌های غیر دولتی در ایران به تجربه سال‌های 1320 تا 1332 و باز شدن فضای سیاسی و اجتماعی پرداخت و و گفت:«در این سال ها باز هم تجربه ای مشابه دوران مشروطیت داریم یعنی تعداد زیادی ان.جی.او فعال شدند اما همه آنها پس از مدت کوتاهی و به سرعت به  فعالیت سیاسی کشیده شدند و از همین ناحیه آسیب دیدند، اتفاقی که  بعد از انقلاب هم شاهد بودیم و نهادهای مدنی همه درگیر فعالیت سیاسی شدند.»
معید فر با بیان اینکه در سی و چند سالی که از انقلاب می گذرد، همه توجه ها به حوزه قدرت و سیاسی معطوف و جامعه رافراموش کرده ایم، ادامه داد: مداخله ها در زندگی انسان ها به قدری افزایش یافت که اکنون تفرد در اوج است. در قشر جوان جامعه این موضوع را  در اوج می بینیم، آنها علاقه ای به جمع ندارند در حالی که لازمه فعالیت مدنی این است که افراد به زندگی اجتماعی تن بدهند.»
او با طرح این پرسش که«چطور می توان آدم ها را مجاب کرد که فردیت را کنار بگذارند وبا هم همکاری کنند؟»، به نقش ان.جی.او ها اشاره کرد و افزود:«نظام سیاسی ما به شدت از ان.جی .اوها می ترسد وبه نوعی آنها را ابزاری برای رقابت در حوزه قدرت می داند چون نگران است که این تشکل ها به سرعت به سمت فعالیت های سیاسی کشیده شوند اما مثلا در همین سال های پرفشار اخیر شاهد بودیم تعدادی از خیریه ها و ان جی هایی که غیر سیاسی بودند مثلا در حوزه های حمایت از کودکان، سالمندان و ... توانستند به فعالیت هایشان ادامه بدهند. البته نمی خواهم بگویم این نهادهای مدنی هیچ گاه به حوزه قدرت کشیده نمی شود اما ورود آنها به حوزه قدرت وتاثیرگذاری آنها در جامعه باید غیر مستقیم باشد.
به گفته معید فر، جامعه ایران درگیر مسایل و آسیب های شدیداست، اخلاق اجتماعی دچار انحطاط شده است، او ادامه داد:«انتخابات سال 92 فرصتی بود برای اینکه سرمایه اجماعی گسترش پیدا کند اما اکنون ما نیازمند اعتماد اجتماعی هستیم. اعتماد مردم به هم، اعتماد نخبگان به هم، اعتماد مردم به حاکمیت وحاکمیت به مردم سلب شده و باید این اعتماد را بازسازی کنیم. در 30 سال گذشته درحوزه‌های سیاسی واقتصادی هرکاری خواستیم کردیم اما پیامدهای اجتماعی آنها را ندیدیم. در حوزه آسیب های اجتماعی تنها مساله کودکان بی سرپرست وکارتن خوابی نیست مهم اینکه ان . جی . او ها باید موضوعات را برساخت کنند و در یک کلام اینکه کاران جی او ها جایی آغاز می شود که بحث اعتماد پیش می آید، آنها می تواند اعتماد اجتماعی ایجاد کند.
معید فر تاکید کرد که وظیفه نهادهای مدنی این است که نخبگان را به اندیشیدن درباره مسایل اجتماعی وادار کنند و موجب تمرکز اندیشه اجتماعی را بر مسایل اجتماعی شوند.