امید

 در دولت اصلاحات او بیشتر در دولت حضور داشت و یکی از نزدیک‌ترین افراد به محمدرضا عارف بود. اما بعد از سال 88 و مشکلاتی که برایش پیش آمد، کمتر مصاحبه یا اظهارنظر کرد. اکنون در مقام استاد دانشگاه به تحلیل اوضاع سیاسی کشور می پردازد.او در دورانی که در زندان بود سه کتاب ترجمه کرده است که نشان از علاقه او به مطالعه در حوزه تخصصی اش است. هر چند که این روزها به گفته خودش «سن که بالا می‌رود، بیشتر نقش ما ریش سفیدی می‌شود.» رمضان زاده هنوز هم به مانند دوران اصلاحات صریح و شفاف است. او در گفت‌وگویش با «امید ایرانیان» بیشتر پیرامون مجلس آینده، نقش ریاست اصلاح‌طلبان و تاثیراتش صحبت کرد و معتقد است که اگر مردم باید از حضورشان پای صندوق‌های رأی نتایجی را ببنند و اگر روحانی خواهان رأی بالاتری در انتخابات 96 است، باید در انتخابات ریاست مجلس جوابگوی کاری که آقای عارف کردند باشند یعنی نشان دهند که دولت و همراهانش خواهان تغییر هستند و برای تغییر هزینه هم می‌دهند.

به اعتقاد رمضان‌زاده «دو دوره ریاست برای آقای لاریجانی کافیست، در حال حاضر ما نیازمند روحیه و تجربیات جدید در اداره قوا در کشور هستیم، همان‌طور که تغییر از احمدی‌نژاد به روحانی، با برکت بود، فکر می‌کنم که تغییر از آقای لاریجانی به عارف هم با برکت باشد.»

مشروح این گفت‌وگو در پی می‌آید.

آقای رمضان زاده، حرکتی از انتخابات 92 توسط اصلاح‌طلبان و جمعی از اصولگرایان معتدل شکل گرفت و تا انتخابات مجلس دهم هم ادامه پیدا کرد. فکر می‌کنید که ادامه این تحولات در ریاست مجلس هم بروز کند؟

حرکتی که شروع شده بر این مبنا است که پذیرفتیم جامعه ایران متکثر است و در این جامعه متکثر، نیازمند این هستیم که برای اینکه بتوانیم کار جمعی انجام دهیم، با هم کنار بیاییم. این در سال 92 با ایثارگری‌ای که آقای عارف کردند و از حق خود گذشتند، خودش را نشان داد والا معلوم نبود که نتتیجه انتخابات چه می‌شود. از طرف دیگر این مساله در سال 94 هم با ائتلافی که بین عقلا شکل گرفت، خودش را نشان داد. در واقع من برای اتفاقی که در سال 94 افتاد لفظ اصلاح‌طلب و اصولگرا به کار نمی‌برم بلکه معتقدم با ائتلافی که بین عقلای قوم شکل گرفت، نتایج مثبتی به دست آمد. این راه حتما باید ادامه پیدا کند و ادامه دادنش هم فقط با گفت‌وگو میسر می‌شود. منتها این گفت‌وگو یک جهت‌گیری دارد و آن جهت‌گیری همان راهی است که مردم از سال 92 شروع کردند. یعنی جهت‌گیری تغییر در مناصب حاکمیتی سیاسی که در اختیار مردم است که این تغییر باید خودش را در ریاست مجلس هم نشان دهد.

گفتید که لفظ اصلاح‌طلب و اصولگرا را به کار نمی‌برید. آیا شما هم معتقد به این تقسیم‌بندی برجامی‌ها و نابرجامی‌ها هستید؟

لفظ من ائتلاف عقلا است چراکه من برجام را بخشی از برنامه روند توسعه کشور می‌دانم و نه همه برنامه‌های کشور. بنابراین در عین حال که با حرف آن موافقم اما معتقدم این جزئی از برنامه کلی کشور است و نمی‌توان همه‌چیز را تنها به برجام معطوف کرد. از این جهت من معتقدم که ائتلافی که صورت گرفت بین کسانی بود که خواهان آرامش، حرکت بر مدار قانون، خواهان پرهیز از تنش در سیاست و ماجراجویی در عرصه سیاست خارجی هستند. این گروه اکنون نیز به موفقیت دست یافته‌اند اما در مقابل کسانی هم هستند که رفتارهای غیرعقلانی از خود نشان می‌دهند و کارهای تنش‌زا در کشور می‌کنند و به عبارتی منطق را در بازی‌های سیاسی رعایت نمی‌کنند. بنابراین اختلاف بین این دو در این سطح وجود دارد.

شما تجربه حضور در دولت را داشته و حتی با آقای عارف هم همکاری‌هایی داشته‌اید. باتوجه به تجربه‌ای که از حضور در دولت دارید و با مجلس هم به‌واسطه جایگاه‌تان مراوده داشتید، فکر می‌کنید که کار در دولت سخت‌تر و پیچیده‌تر است یا در مجلس؟

یقینا می‌گویم که کار اجرایی در دولت خیلی سخت‌تر و پیچیده‌تر است. در واقع تجربه اجرا کار خیلی توانفرسا‌تری است تا اداره مجلس. البته هر کدام مکانیزم‌ها و بزرگ‌منشی‌های خاص خود را طلب می‌کند که من تصور می‌کنم از هر جهت آقای دکتر عارف برتری دارد.

چهار سال با ایشان همکاری نزدیک داشتید نحوه مدیریت ایشان چه ویژگی‌هایی داشت که الان تصور می‌کنید آقای عارف برای این جایگاه فردی مناسب است و برتری دارد؟

من چهار سال نزدیک‌ترین همکار دکتر عارف بودم. بیشترین مراوده کاری را با ایشان داشتم و قبل از آن هم در وزارت پست آن زمان با هم همکاری داشتیم. زمانی هم که ایشان رییس سازمان برنامه و بودجه شدند، قرار بود که من معاونش باشم و حتی چند روزی مشغول به کار شدم اما به دلایلی منتفی شد. من دکتر عارف را شخصیت برجسته فکری، اجرایی و برنامه‌ریز می‌دانم و در عین حال بسیار دقیق و منظم. کمتر در بین همکاران دولتی و غیردولتی دیدم که به منظمی او باشند. یک ویژگی خاصی هم که آقای دکتر عارف دارد همین حافظه قوی‌اش است، یعنی حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت بسیار قوی‌ای دارند. من تعجب می‌کردم که ایشان چه‌طور ساعات جلسات و اعداد و ارقام را تا این اندازه حفظ هستند و این خیلی کمک می‌کرد که ایشان جلسه را با تسلط اداره کند. داشتن تسلط برای اداره جلسات نکته مهمی است که آقای عارف به‌خوبی این قابلیت را داشت. از این جهت فکر می‌کنم که تمام ویژگی‌هایی که باید در ذات یک رییس باشد را او دارد و می‌تواند بهترین گزینه برای ریاست مجلس باشد.

یک مدیر علاوه بر این خصایص باید تعاملات خوبی هم داشته باشد. تعاملاتی که برخی معتقدند باتوجه به ریاست سه دوره‌ای لاریجانی، تعاملاتش با سطوح بالای قدرت و نمایندگان قوی است. نظر شما چیست؟

آقای لاریجانی ویژگی‌های خاص خود را دارد به‌طوری‌که حتی در لیست امید هم از او استفاده شده، بنابراین این نشان می‌دهد که دوستان مخالفت جدی با آقای لاریجانی ندارند اما نکته اینجاست که آقای دکتر لاریجانی مجلسی را اداره کرده‌اند که کاملا یک دست، یک جناحی و یک طرفه بود. ترکیب همین چند مجلس اخیر هم این مطلب را اثبات می‌کند اما من مجلس دهم را مجلس متفاوتی می‌دانم و این مجلس جدید نیازمند فکر جدید برای اداره کردن است. در مجلسی که آقای لاریجانی اداره کرده‌اند، همه یک فکر بودند و از یک فیلتر رد شده بودند و مهم‌تر اینکه نیروهای فکری کم داشت اما مجلسی که شکل گرفته نیروهای توانمند و فکری بیشتری دارد که نیازمند یک نوع اداره جدید هستند که من این قابلیت را در آقای عارف می‌بینیم. نکته بعدی هم این است که دو دوره برای آقای لاریجانی کافیست، فکر می‌کنم که هرکس هرقدر تجربه داشته، اندوخته و به کار برده است و در حال حاضر ما نیازمند روحیه و تجربیات جدید در اداره قوا در کشور هستیم، همان‌طور که تغییر از احمدی‌نژاد به روحانی، با برکت بود، فکر می‌کنم که تغییر از آقای لاریجانی به عارف هم با برکت باشد.

یک نکته هم بعضا شنیده می‌شود که می‌گویند اگر آقای عارف ریاست مجلس را برعهده بگیرد، اصولگرایان دوباره فرصت متحد شدن پیدا می‌کنند و علاوه بر آن سوءتفاهم‌هایی که بعضا میان اصلاح‌طلبان و سطوح بالای قدرت است، مانع برخی تعاملات و اتفاقات خوب می‌شود.

اولا فکر می‌کنم که باید اجازه داد که اصلاح‌طلبان خودشان در این راستا اظهارنظر کنند هر چند که ما امکان بیان زیادی نداریم اما زبان گویا زیاد داریم. اگر رییس مجلس اصلاح‌طلبان نباشند، آنها فرصت اتحاد پیدا نمی‌کنند؟ این تحلیل دقیقی نیست. از طرفی هم وقتی آقای خاتمی، موسوی‌لاری، دکتر شکوری، محمدرضا خاتمی و بقیه باتوجه به اینکه تریبون در اختیار دارند، می‌گویند که آقای عارف گزینه مناسبی است، این یعنی که اصلاح‌طلبان تکلیف‌شان روشن است. نکته دیگر اینکه باتوجه به شناحتی که من از آقای عارف دارم، می‌گویم که او مورد اعتماد رهبری هستند. حتی می‌توانم بگویم که رابطه آقای عارف با رهبری کمتر از رابطه لاریجانی با رهبری نیست. بنابراین در این راستا و نوع تعاملات نباید نگرانی وجود داشته باشد. اینها همه گمانه‌زنی است که به اعتقاد من جای نگرانی ندارد و بعضی‌هایش هم ناشی از تحلیل غلط یا عدم‌شناخت کافی است.

باتوجه به تغییراتی که در ترکیب مجلس رخ داد و احتمالا در ریاست مجلس هم حتی نمود پیدا خواهد کرد، فکر می‌کنید تا چه اندازه می‌تواند زمینه‌ساز انتخابات 96 باشد؟

مردم باید از حضورشان پای صندوق‌های رأی نتایجی را ببنند. اگر ما هم در دولت آقای روحانی و هم در انتخابات مجلس قول نتایج بلندمدت به مردم دادیم باید نگاهی هم به نتایج کوتاه‌مدت داشته باشیم. حاصل همین نتایج کوتاه‌مدت برد انتخابات مجلس، باعث نشاط بیشتر در جامعه می‌شود اما حاصلش در بلندمدت این است که مردم وقتی نتیجه کوتاه‌مدت را ببینند، تشویق می‌شوند که در انتخابات بعدی هم شرکت کنند، رأی بدهند و نتیجه مناسب‌تری هم بگیرند. بنابراین من نتایجی که در این انتخابات کسب شد را در انتخابات 96 و پشتیبانی و رأی آوردن مجدد آقای روحانی موثر می‌دانم. حتی تصورم این است که اگر آقای دکتر روحانی خواهان رأی بالاتری در انتخابات 96 هستند، در انتخابات ریاست مجلس جوابگوی کاری که آقای عارف کردند باشند. یعنی نشان دهند که دولت و همراهانش خواهان تغییر است و برای تغییر هزینه هم می‌دهد.

فارغ از این قضیه فکر می‌کنید که اکثریت بودن لیست امید در مجلس و اداره مجلس توسط اصلاح‌طلب چه تاثیری در روند اداره مجلس خواهد داشت؟

طبیعی است که اگر مجلسی همراه دولت باشد، به پیشبرد اهداف دولت و طی کردن روند توسعه کمک می‌کند. کشور ما دارای مشکلات زیادی است و حل این مشکلات به‌راحتی امکان‌پذیر نیست بلکه نیازمند عزم ملی، پرهیز از اختلاف و تنش است. من فکر می‌کنم که یکی از خصلت‌های مهم ریاست دکتر عارف این است که تنش را به حداقل خواهد رساند و این به حداقل رساندن تنش، مهم‌ترین نکته‌ای است که باید روی آن برای پیشبرد اهداف ملی و نه حتی دولت، تاکید کنیم.

پیش بینی شما از ترکیب فراکسیون‌ها چیست؟

طبیعی است که فراکسیون امید اکثریت را خواهد داشت اما به‌دلیل اینکه ما نظام حزبی منسجمی نداریم، ممکن است درون فراکسیون اختلاف‌نظرهایی باشد. بنابراین من یک نظام فراکسیونی قوی را در مجلس پیش‌بینی نمی‌کنم ولی در عین حال در مسایل مهم کشور، فراکسیون امید تعیین‌کننده و تصمیم‌گیر خواهد بود.

باتوجه به پیش‌بینی شما، توصیه‌تان برای اینکه انشعابی در درون فراکسیون امید اتفاق نیفتد و همه زیر یک پرچم واحد کار کنند، چیست؟

من گفتم که در مسایل اصلی فراکسیون اصلی یکپارچه خواهد بود و حتی جذب نیرو هم خواهد داشت. یعنی در مسایل اصلی مثل مسایل سیاست خارجی و مسایل اقتصادی فراکسیون یکپارچه عمل خواهد کرد. اختلافات ممکن است بر سر مسایل جزئی باشد که طبیعی و همیشگی است. چراکه ما باید بپذیریم که جامعه متکثر است. اما به اعتقاد من فراکسوین امید، حتی بیشتر از تعداد خودش رأی هم خواهد داشت و جای نگرانی نیست.

اصولگرایان چه‌طور؟ فکر می‌کنید که با یک تابلو در نهایت حضور داشته باشند؟

من بر این باورم که ائتلاف عقلا شکل خواهد گرفت. یعنی بسیاری از اصولگرایان به فراکسیون امید نزدیک خواهند شد و افراطیون محدودی هم که در مجلس هستند، از این هم منزوی‌تر خواهند شد.

این افراطیون شاید محدود باشند اما الان آقای لاریحانی به‌دنبال رأی آنها برای ریاست مجلس است. یعنی مدتی است که بحث حمایت پایداری‌ها از لاریجانی برای ریاست مجلس علنی شده است. این اعلام حمایت چقدر روی رأی آقای لاریجانی اثرگذار خواهد بود؟

من لاریجانی را عاقل‌تر و سیاستمدارتر از این می‌دانم که دنبال رأی جبهه پایداری باشد اما ممکن است او این اشتباه را مرتکب شود و دنبال این رأی برود. ولی به همان اندازه و شاید بیشتر هم از رأی عقلایی که ممکن است به لاریجانی تمایل داشته باشند، کم می‌شود. یعنی وجهه آقای لاریجانی حداقل در سه یا چهار سال اخیر، چهره عقلگرا و به‌دور از افراط بوده است. جلب آرای پایداری در این شرایط فقط یک معنا دارد و آن هم بازکشت او به چهره گذشه‌اش است. این بازگشت به گذشته اگر اتفاق بیافتد به معنای ریزش رأی آقای لاریجانی خواهد بود.

مهم‌ترین اولویت مجلس دهم چه چیزی باید باشد؟

ایجاد فضای امن برای سرمایه‌گذاری برای رشد اقتصادی در کشور باید برای همه دست‌اندرکاران سرلوحه باشد. این از طریق پرهیز از تنش در عرصه سیاست خارجی و آشتی ملی در داخل حاصل می‌شود.

اولویت فراکسیون امید چه‌طور؟

حمایت از دولت برای برنامه‌های اقتصادی.