امید

این‌روزها حامیان حیات وحش، نگران این موضوع هستند که تصمیم سازمان حفاظت محیط زیست بر تحویل این گونه ارزشمند به بخش خصوصی یعنی باغ وحش‌ها باشد؛ آن‌هم در ایران که باغ وحش‌ها شرایط چندان مناسبی نداشته و برای حیوان، زندگی شبیه به مرگ تدریجی را فراهم می‌کنند. اخیرا اما دعوت نامه‌ای برای تحویل و پرورش ورکان، پلنگ نر از روسیه ارسال شده وخبرهای امیدبخشی برای مدافعان حیات وحش کشور به ارمغان آورده است. دعوت مسئولان پارک ملی «سوچی» روسیه از پلنگ نر ایرانی، جدیدترین خبری است که حالا پس از اخبار ناامیدکننده واگذاری ورکان به بخش خصوصی (باغ وحش‌ها) مطرح شده است. این دعوت، اخیرا به دست مسئولان محیط زیست رسیده و قرار است در کمیته‌ای در سازمان حفاظت محیط زیست بررسی و نتیجه اعلام شود. امیرصیاد شیرازی، دامپزشک حیات وحش و مسئول مرکز درمانی-تحقیقاتی فک خزری لنی هارت در ایران که حامل این دعوت از سوی روس‌ها بوده است در این‌باره به «قانون» گفت:«در حین سفرهایی که برای حفاظت از فک خزری به روسیه داشتیم با تیمی که بر روی پلنگ کار می کنند، آشنا شدیم و از آن‌ها سوال کردیم که آیا این امکان را دارند تا برای پلنگ در اسارت بزرگ شده این شرایط را فراهم کنند؟ آن‌ها استقبال کردند و پیشنهادشان را ضمیمه پروتکل نگهداری از پلنگ کردند و از من خواستند تا آن‌را به دوستان محیط‌زیست گلستان برسانم».او در ادامه گفت:«در ابتدا چون آن‌ها شنیده بودند که این پلنگ دست‌آموز است، اعتقاد داشتند که دیگر نمی توان امیدی به آموزش او داشت؛ اما بعد از بيان ویژگی های حقیقی پلنگ برای آن‌ها، امیدوار شدند که شاید فرصتی هرچند کمرنگ برای تربیت و بازگشت او به طبیعت وجود داشته باشد. بر این اساس قرار شد در منطقه‌ای که مخصوص پلنگ‌ها دارند جایی را برای ورکان در نظر بگیرند تا امکان این را داشته باشد که برای رهاسازی دوباره، تمرین داده شود. پیشنهاد دیگرشان هم این بود که بتوانند از نسل این پلنگ برای تکثیر استفاده کنند چون پلنگ های دیگری در منطقه مورد نظر زندگی می کنند».این دامپزشک، حیات وحش پارک ملی «سوچی» را از معتبرترین پارک های ملی دنیا ذکر کرد وگفت:«این پارک شرایط بسیار خوبی دارد و من فکر می کنم این پیشنهاد خوبی باشد تا امکان رهاسازی دوباره پلنگ ما را در طبیعت فراهم کند». دامپزشک مرکز حمایت از فک خزری «لنی هارت» اما برای پذیرش این دعوت، شرطی را عنوان می کند. او می گوید:«این گزینه خوب است به شرطی که خود سازمان حفاظت محیط زیست درگیر کار شود و قراردادی منعقد شود که از نظر قانونی بتوانیم بر روند بازپروری آن حیوان نظارت لازم را داشته باشیم».

گلستان: موافقیم

وحید خبرآبادی، رییس اداره حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان درباره این دعوت به «قانون» گفت:«پیشنهاد بازپروری پلنگ و آماده سازی او برای زندگی در طبیعت از سوی روس‌ها به دست‌مان رسید. فردای همان روز به سازمان طی نامه ای به معاونت محیط طبیعی و دفتر حیات وحش اطلاع دادیم ونظر آن‌ها را جویا شدیم. هنوز پاسخی نداده‌اند و ما منتظر تصمیم سازمان هستیم». خیرآبادی که سابقه ای 16 ساله در تشکیلات حفاظت محیط زیست دارد با امیدواری نسبت به این پیشنهاد گفت:«آن‌ها روی پلنگ در آنجا کار کرده‌اند و پروژه شان نیز گويا موفق بوده است. پیش از پیشنهاد روس‌ها، ما دو گزینه برای حل وفصل موضوع پلنگ مطرح کردیم؛ یکی درخواستی بود که قبلا و در سال 94 نیز خطاب به معاونت طبیعی وقت، طرح کرده بودیم و دوباره پیش از رهاسازی هیرکان نیز این درخواست را تکرار کردیم و آن اینکه با توجه به تجربه و پیشینه ای که روس ها در نگهداری و تربیت پلنگ دارند و طبق پروتکلی که برای نگهداری و رهاسازی برای پلنگ آمور دارند و آن‌ها را بعد از مدتی در یک فضای سه هزار متری نگهداری می‌کنند تا آموزش‌های شکار را ببینند و هم بعد از مدت پنج الی هفت ماه آن را رهاسازی می کنند که موفق هم بوده اند، ما نیز یک فضایی را در نظر بگیریم با مشخصات نزدیک به طرح روس‌ها و هزینه های آن را برآورد کردیم که حدود یک میلیارد تومان بود. اما سازمان گفتند که ما چنین بودجه ای را نداریم و تنها تاکیدشان بر روی واگذاری به بخش خصوصی یعنی باغ وحش ها بود. به همین دلیل رهاسازی به آن شکل انجام گرفت». او درباره گزینه دوم می‌گوید:« بردن پلنگ به مرکز بازپروری سمسکنده گزینه دیگری بود که مطرح شد. اگر چه این مکان ایده‌آل نیست و همچنین برای ببر آماده نشده اما با تغییرات کوچکی می توان آن را برای پلنگ نیز استفاده کرد.» رییس اداره حیات وحش حفاظت محیط زیست گلستان در ادامه به نکته ای کلیدی در مقوله نگهداری و پرورش حیات وحش در ایران اشاره می کند. او می‌گوید:«سازمان حفاظت محیط زیست طبق وظایف ذاتی که دارد باید مرکزی برای نگهداری و پرورش این‌گونه توله ها داشته باشد تا آن‌ها در آن فضای نیمه طبیعی بزرگ شده و شکارکردن را آموزش ببینند و مجددا به طبیعت برگردند. به هر حال سازمان باید فکری به حال این مساله بکند. این نکته را در جلسه تصمیم‌گیری برای پلنگ خطاب به مدیران سازمان گفتم؛ بنده بعد از 16 سال کار در سازمان حفاظت محیط‌زیست، امروز متوجه شدم که ما نباید برای توله هایی که از طبیعت به دست می آیند و مادرشان از دست رفته است وقت و انرژی بگذاریم؛ بلکه باید از همان روز اول، آن‌ها را به باغ وحش ها بسپاریم. اگر قرار است 2-3 سال زحمت بکشیم و بعد تحویل باغ وحش ها بدهیم همان اول این کار را بکنیم خیلی بهتر است». خیرآبادی با اشاره به نگران‌کننده بودن تلفات پلنگ در کشور گفت:« بر اساس مستندات موجود، از سال 1363 تا امروز، 73 راس پلنگ در استان گلستان بر اثر شکار، تصادفات جاده ای، خوردن طعمه مسموم، افتادن در تله و درگیری با سگ های گله تلف شده اند که این آمارها در دیگر نقاط زیستگاه این حیوان نیز متناسب با جمعیت آن، قابل تامل است. این آمار نشان می دهد که ما و سازمان ما در برنامه حفاظت از پلنگ، چندان موفق نبوده‌ایم. اشکال هم بحث بودجه و اعتبارات، تخصص و اجراست. تخریب زیستگاه و تعارض حیات وحش با حاشیه نشینان زیستگاه از جمله مهم‌ترین علت‌های این تلفات است که باید در برنامه‌های سازمان، مورد بازبینی و مطالعه جدی قرار بگیرد».

محیط طبیعی سازمان: بررسی می کنیم!

حمید ظهرابی معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست درباره پیشنهاد روس‌ها برای بازپروری پلنگ گلستان و آماده سازی او برای رهاسازی و زندگی در طبیعت به «قانون» می‌گوید:«پیشنهاد روس‌ها را بررسی می‌کنیم؛ به نظر می آید که پیشنهاد خوبی است و ما در حال مطالعه آن هستیم. با توجه به سفری که به زودی به روسیه خواهم داشت می توان اطلاعات بهتری درباره پیشنهاد و امکانات آن‌ها کسب کرد». او با تاکید بر اینکه اولویت ما این است که با توجه به جمعیت کم پلنگ و اهمیت این‌گونه، اگر قابلیت بازپروری و رهاسازی در طبیعت وجود دارد این کار را انجام بدهیم، گفت:« البته رهاسازی این پلنگ، مستلزم آموزش‌های فنی و حصول اطمینان بقا در طبیعت است و در صورتی که این اتفاق روی ندهد آن وقت می توان بر روی نگهداری در اسارت فکر کرد. وگرنه تحویل به بخش خصوصی اولویت و انتخاب ما نیست». علی تیموری مدیرکل دفترحفاظت ومدیریت شکار وصید سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز با اشاره به اینکه اولویت ما برای این گونه ارزشمند، رهاسازی است به «قانون» می گوید:«گزینه رهاسازی درباره ورکان از سوی کارشناسان و در جلسه کمیته فنی با حضور کارشناسان رد شده است، چون شرایط زندگی در طبیعت را ندارد». او درباره پیشنهاد دست اندرکاران پارک ملی سوچی روسیه می گوید:« باید درخواست پارک ملی سوچی را بررسی کنیم؛ با توجه به اینکه قبلا هم با آن‌ها تبادل داشته‌ایم می‌توانیم این را بررسی کرده و در نهایت بهترین گزینه را در کمیته فنی انتخاب کنیم. ما ترجیح می دهیم حیوان به زیستگاه خودش بازگردد، منتها با رعایت شرایط کارشناسی». تیموری گفت:«سازمان حفاظت محیط زیست ترجیح می‌دهد در استان گلستان، امکاناتی فراهم شود که بتوان پلنگ نر را در فضای فنس کشی شده بزرگ‌تری رها کرد؛ اما خود سازمان، هزینه این کار و جا و مکان لازم را ندارد». مدیرکل دفترحفاظت ومدیریت شکار وصید سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: «35 روز زنده ماندن پلنگ ماده «هیرکان» در پارک ملی گلستان، کار بسیار ارزشمندی بود که استان انجام داد و اگر کار، مستندسازی و شفاف سازی شده بود به‌طورحتم می توانست نتایج بهتری داشته باشد». تلاش ما برای گفت وگو با سیدمجید خرازیان مقدم، مدیرکل دفتر حیات وحش وتنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست نتیجه نداد و با وجود هماهنگی با روابط عمومی سازمان حفاظت محیط‌زیست، ایشان از مصاحبه با روزنامه قانون امتناع کرده و خبرنگار این رسانه را به مصاحبه‌های پیشین با دیگر رسانه‌ها ارجاع داد.