امید

«جهاد علیه آمریکا ادامه خواهد داشت». این همان عبارتی است که از سال ۲۰۰۱ تاکنون بارها از سوی رسانه‌های افغانستان به نقل از گروه طالبان مخابره شده است و حکایت از ادامه مخالفت با حضور آمریکا و تاکید بر تداوم درگیری میان این جریان و نظامیان ایالات متحده دارد. واقعیت این است که طی ۱۸ سال گذشته حجم زیادی از اخبار در مورد عملیات‌های طالبان در سراسر خاک افغانستان از سوی رسانه‌ها منتشر شده و به موازات آن چند سالی است که بحث مذاکرات صلح و گفت‌وگو میان ایالات متحده و طالبان مطرح است. طبیعتاً برای طیف عظیمی از مخاطبان و حتی تحلیلگران مسائل جنوب آسیا این سوال به وجود می‌آید که چرا طالبان از یک سو با آمریکا مذاکره می‌کند و از طرف دیگر نیروهای دولت افغانستان و نظامیان ایالات متحده را هدف قرار می‌دهد؟

از جهتی دیگر بحث بر سر این است که چرا اخیراً طالبان پس از آنکه وارد مذاکره مستقیم با آمریکا شد، اقدام به برقراری ارتباط با کشورهایی مانند روسیه، چین، ایران، ازبکستان، عربستان، امارات، قطر و بسیاری از همسایگان شمال افغانستان و همچنین برخی کشورهای اروپایی و حوزه اسکاندیناوی کرده است. این روند اگرچه باعث شده تا امیدها به برقراری صلح یکپارچه در افغانستان افزایش پیدا کند اما نقطه مجهول این است که چرا طالب‌ها با دولت وحدت ملی افغانستان وارد گفت‌وگو نمی‌شوند؟ در این بین ظهور داعش در بخش‌هایی از ولایات افغانستان باعث شده تا تحلیلگران و حتی برخی از مقامات امنیتی و سیاسی دولت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به این جمع‌بندی برسند که افغانستان جغرافیای بعدی برای انتشار «ویروس تکفیر» خواهد بود.

به هر حال وضعیت فعلی پرونده صلح در افغانستان ابعاد بسیار پیچیده‌ای به خود گرفته و آینده روشنی برای آن متصور نیست. همچنین وضعیت میدانی و سیاسی در افغانستان به سمت و سویی رفته که ابهامات زیادی در مورد آن وجود دارد. علاوه بر این نقش و کارکرد جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشور همسایه افغانستان که به صورت مستقیم از تحولات سیاسی و امنیتی در این کشور متاثر می شود در فرایند صلح موضوع بسیار مهمی است که نمی‌توان به آن بی توجه بود. برای پاسخ به این سوالات به گفت‌وگو با «ذبیح‌الله مجاهد» سخنگوی طالبان افغانستان پرداختیم. او معتقد است تا زمانی که ایالات متحده در خاک افغانستان حضور دارد، هیچ گشایشی در فرآیند صلح به وقوع نمی‌پیوندد و در این راستا باید از نظریه‌ مشورتی کشورهای همسایه استفاده کرد.

متن گفت‌وگوی ایلنا با سخنگوی طالبان افغانستان  بدین شرح است:

تماس با ایران برای برقراری صلح و ثبات در منطقه است

ایلنا: هفته گذشته دیدار هیئت طالبان با مقامات سیاسی ایران برگزار شد. اساساً روابط تهران با طالبان را چگونه باید ارزیابی کرد؟

مجاهد: ارتباط ما با ایران منحصر به تماس‌ها و گفت‌وگوهای سیاسی است. مسئولان سیاسی طالبان تماس‌هایی با ایران داشته‌اند و دلیل آن هم مشخص است؛

بنابراین تماس طالبان با ایران برای برقراری و حفظ کانال ارتباط سیاسی با همسایه افغانستان بوده است. همه به یاد دارند که کشورهای اسلامی در زمان جهاد علیه شوروی همکاری خوبی با افغان‌ها داشتند که یکی از همین کشورها ایران بود. افغان‌ها و بسیاری از کشورهای منطقه دقیقاً به یاد دارند که ایران پناهگاه مهاجران افغان بود و در بسیاری از سال‌هایی که در افغانستان جنگ در جریان بود مردم کشورمان به آنجا پناه بردند و جمهوری اسلامی ایران هم با آغوش باز از آنها پذیرایی کرد. از این جهت افغان‌ها ایران را خانه دوم خود می‌دانند. لذا تماس میان ایران و طالبان را باید در قالب تبادل نظر برای برقراری صلح و ثبات در منطقه قلمداد کرد.

حضور آمریکا در افغانستان همسایگان ما را هم تهدید می‌کند

ایلنا: همکاری جمهوری اسلامی ایران با طیف‌های مختلف افغانستان در مورد پرونده صلح را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ نقش تهران تا چه میزان در این فرآیند مهم و لازم است؟

مجاهد: برخی از رسانه‌های داخلی و خارجی اخبار خود را به گونه‌ای منتشر می‌کنند که گویا در داخل افغانستان طیف‌های گوناگون سیاسی از طالبان وجود دارد و همه آنها با یکدیگر درگیر هستند. چنین چیزی درست نیست و همگان باید بدانند که ما یکپارچه هستیم اما بخشی از این جنگ رسانه‌ای که علیه طالبان به راه افتاده، از سوی آمریکا طراحی شده است. همگان به خوبی می‌دانند که طالبان ۱۷ سال با آمریکا در جنگ به سر می‌برد و طبیعی است که آنها دست به پروپاگاندای رسانه‌ای برای انحراف افکار عمومی می‌زنند. یکی از محورهای تبلیغاتی آنها، چند پاره نشان دادن ماست که کاملاً نادرست است. ما یک رهبری و سیاست واحد داریم و از این‌رو با بسیاری از کشورهای همسایه و غیر همسایه در تماس هستیم. در این بین تماس ما با ایران همانند سایر کشورهای دیگر برقرار است و حفظ تماس با ایران برای ما بسیار اهمیت دارد.

برای برچیدن بساط اشغالگران آمریکایی با سایر کشورها تماس می‌گیریم

شما و سایر رسانه‌های دنیا به خوبی می‌دانید که نیروهای ایالات متحده آمریکا در افغانستان حضور دارند و این تنها به معنای وجود تهدید در افغانستان نیست، بلکه حضور آمریکا در افغانستان همسایگان ما را هم تهدید می‌کند و موجودیت آمریکایی‌ها باعث به وجود آمدن اختلاف در منطقه شده است و پیام حضور آنها در طی ۱۷ سال اخیر هیچ رنگ و بویی از صلح نمی‌دهد. از این جهت ما برای خودمان این حق را محفوظ می‌دانیم که برای برچیده شدن بساط اشغالگران آمریکایی دست به هرگونه تماس با دیگر کشورها بزنیم که جمهوری اسلامی ایران هم به عنوان یکی از مقصدهای ما برای تبادل نظر و مباحثه در مورد مسائل سیاسی افغانستان است.

ایلنا: اخبار روزانه و رویداهایی که از ناحیه افغانستان منتشر می‌شود گویای این است که طالبان همچنان سلاح خود را به سوی نیروهای آمریکا نشانه رفته است. اساساً تداوم حضور ایالات متحده در افغانستان را چگونه تحلیل می‌کنید؟ خروج آمریکا تا چه حد از منظر میدانی واقعی است؟

مجاهد: شما به خوبی می‌دانید هر کشوری که تحت اشغال قرار می‌گیرد عملاً وارد بحران می‌شود و اتفاقاً مردم ایران طعم تلخ بحران و اشغال را در ۸ سال جنگ با عراق چشیده‌اند. 

ملت افغان همانطور که در تاریخ ثبت و ضبط شده است، به هیچ وجه در قبال اشغالگری (چه شوروی چه آمریکا) ساکت نمی‌نشیند و بر اساس احکام اسلامی به جهاد علیه ایالات متحده پرداخته و بدون تردید علیه هر اشغالگر و متجاوز دیگر هم جهاد خواهند کرد. ادامه جهاد علیه آمریکا در افغانستان به خصوص طی ۱۷ سال اخیر باعث شد که امروز به دنبال فرار از افغانستان باشند و ما کوشش می‌کنیم که این اشغالگری در منطقه به پایان برسد. از اینرو ما به دنبال آن هستیم تا به صورت مرتب و طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده با کشورهای منطقه به تبادل نظر بپردازیم تا امنیت را به منطقه باز گردانیم.

پیش شرط ما در مذاکرات صلح خروج آمریکا از افغانستان است

ایلنا: با توجه به مذاکره مستقیم طالبان با آمریکا و برگزار شدن چندین دور از گفت‌وگوهای صلح، آیا طالبان خروج ایالات متحده از افغانستان را به عنوان پیش شرط در مذاکرات مطرح کرده است؟

مجاهد: پیش شرط ما از گذشته تاکنون بحث خروج آمریکا از افغانستان بوده تا اشغال را به پایان برسانند. اما ایالات متحده خواستار این شد تا حین برگزاری گفت‌وگوها در مورد روند خروج نیروهایشان با ما صحبت کنند. در نشست دوحه و ابوظبی تمامی حرف‌ها در این مورد زده شده است. لذا بزرگترین مساله‌ای که برای ما مهم است، بحث اخراج نیروهای آمریکا خواهد بود. البته راهکارهایی در این بین مورد بررسی قرار گرفته است ولی آمریکایی‌ها پذیرفته‌اند که باید صحبت‌های بیشتری در مورد نحوه خروجشان از افغانستان صورت بگیرد و در نشست‌های آینده این مساله به صورت جدی پیگیری خواهد شد.

ایران هم در موضوع برجام شاهد بدعهدی آمریکایی‌ها بود

ایلنا: برآورد شما این است که ایالات متحده به صورت کامل از افغانستان خارج خواهد شد؟

مجاهد: در مورد خروج آمریکا از افغانستان ابهام‌های بسیار زیادی وجود دارد؛ چراکه در مورد سوریه شاهد اعلام خبر خروج نظامیان آمریکا بودیم اما کمی بعد رئیس جمهور این کشور خروج نیروهای خود را به تعویق انداخت و این نشانه بلاتکلیفی ایالات متحده است.

ایران هم این موضوع را در برجام با گوشت و پوست خود لمس کرد و از نظر ما ایالات متحده حرف‌های خود را نقض خواهد کرد.

ایلنا: در صورت نقض مفاد گفت‌وگوها توسط آمریکا، واکنش طالبان چه خواهد بود؟

مجاهد: آنچه به ما بر می‌گردد ادامه جهاد علیه آنها خواهد بود. طالبان بارها گفته‌اند و حالا هم مجدداً اعلام می‌کنیم که اگر ایالات متحده از طریق مذاکره و رسیدن به نتیجه از مسیر گفت‌وگوهای سیاسی نیروهای خود را از افغانستان خارج کند، هیچ اتفاقی نخواهد افتاد؛ 

افکار عمومی آمریکا دیگر طاقت تشییع تابوت‌های سربازان خود را ندارد

ایلنا: اگر نیروهای آمریکا تا بهار سال آینده از افغانستان خارج نشوند واکنش طالبان چه خواهد بود؟

مجاهد: ما توانایی اعمال فشار چند برابر علیه آمریکایی‌ها در میدان نبرد افغانستان را داریم اما در مقابل درک می‌کنیم که دولت فعلی ایالات متحده در داخل خود (سنا و مجلس نمایندگان) با اختلاف‌های زیادی در مورد خروج از افغانستان مواجه است. ما به خوبی می‌دانیم که افکار عمومی آمریکا طاقت ندارند مجدداً تابوت‌های سربازان خود را در ایالت‌های مختلف تشییع کنند و از سوی دیگر ژنرال‌های آمریکایی هم فهمیده‌اند که در جنگ افغانستان پیروز نخواهند بود. بنابراین آنها در حال اتلاف وقت، هزینه و نیروی انسانی خود در افغانستان هستند و به خوبی می‌دانیم که تا چه حد ضعیف شده‌اند. لذا بهترین انتخاب آنها خروج از افغانستان خواهد بود.

ایلنا: گفت‌وگوهای اخیر در ابوظبی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ دستور کار مذاکرات آینده چه خواهد بود؟

مجاهد: مسائل زیادی در گفت‌گوهای میان ما و آمریکا مطرح شده که پیش‌تر به آن اشاره کردم ولی فعلاً نتایج خاصی حاصل نشده است. ما معتقدیم که ایالات متحده نمی‌تواند از یک سو به دنیا اعلام کند که با طالبان در حال مذاکره هستیم و از سوی دیگر هیچ‌گونه برنامه مشخص برای خروج نظامیان خود از افغانستان ارائه ندهد.

تفکر داعش را یک فتنه خطرناک برای منطقه می‌دانیم

ایلنا: از دو سال پیش شاهد انتشار اخبار در مورد انتقال عناصر داعش از غرب آسیا به افغانستان هستیم. آیا داعش در افغانستان که ان را «ولایت خراسان» نامیده، فعال است؟.این افراد از خارج وارد کشورتان شده اند یا آنها را باید عناصر جدا شده از طالبان دانست؟

مجاهد: صراحتاً باید بگویم که افغان‌ها با باورهای داعش مشکل دارند و ما تفکر داعش را یک فتنه خطرناک برای منطقه می‌دانیم.

هیچ‌کدام از احکام اسلامی توسط داعش رعایت نمی‌شود و این جریان، اعتقادی به اسلام و شریعت ندارد.

داعش را در افغانستان دفن می‌کنیم

در این بین سرویس‌ اطلاعاتی برخی از کشورهای غربی به دنبال شلوغ کردن محیط میدانی افغانستان هستند اما به هر حال ما توانستیم بسیاری از عناصر آنها را در هلمند، زابل، غور، جوزجان از بین بردیم و در برخی از مناطق که کوهستان و ناهموار است توانستند مدتی را اسکان داشته باشند. طالبان به خوبی می‌داند که این عناصر از طریق هماهنگی برخی سرویس‌های اطلاعاتی و سرپل‌های آنها در داخل افغانستان به خاک ما منتقل شده‌اند اما به هر ترتیب اجازه نمی‌دهیم فتنه داعش در افغانستان ادامه پیدا کند و آنها را در افغانستان دفن می‌کنیم.

ایلنا: آیا امکان اعمال فشار عربستان بر قطر برای تعطیل کردن دفتر سیاسی طالبان در قطر وجود دارد؟

مجاهد: باید توجه داشته باشید که طالبان سیاست مختص به خود را دارد و هیچ کشوری نمی‌تواند ما را وادار به تعطیل کردن دفاتر خود کند. موضع ما مشخص است و فکر نمی‌کنم هیچ دولتی خواهان اعمال فشار بر ما باشد. اگر یک کشور یا جریان خاص بخواهد بر ما اعمال فشار کند بدون تردید ما زیر بار آن نخواهیم رفت و روابط خود را قطع خواهیم کرد.

حکومت وحدت ملی را در خدمت ایالات متحده می‌دانیم

ایلنا: طالبان از یک طرف در مذاکرات شرکت می‌کند و از سوی دیگر مواضع دولت افغانستان را هدف قرار می‌دهد. آیا این مواضع با یکدیگر در تضاد نیستند؟

مجاهد: باید توجه داشته باشید که ما جهاد را متوقف نکرده‌ایم و همچنان در جنگ با آمریکا به سر می‌بریم و از جهت دیگر ما حکومت وحدت ملی را در خدمت ایالات متحده می‌دانیم. لذا هم مواضع دولت که به عنوان پیمانکار آمریکا در کابل به حساب می‌آید را هدف قرار می‌دهیم و هم اینکه مواضع ایالات متحده را در دستور کار خود داریم.

در این بین با تمامی طرف‌ها گفت‌وگو خواهیم کرد اما همچنان به نتیجه‌ نهایی نرسیدیم و از این منظر نمی‌توانیم جهاد را تعطیل کنیم.

تا زمانی که اشغال افغانستان توسط آمریکا ادامه داشته باشد ما مقابله سخت را یکی از ملزومات خود به حساب می‌آوریم.

پس از خروج نیروهای خارجی به گفت‌وگوهای داخلی می‌پردازیم

ایلنا: آیا برنامه‌ای برای مذاکره با دولت وحدت ملی افغانستان دارید؟

مجاهد: گفت‌وگو برای مصالحه سیاسی دو شاخه دارد. نخست ابعاد خارجی آن است که با آمریکایی‌ها صورت می‌گیرد و تمام اقدام‌های اشغالگرایانه‌شان طی ۱۷ سال اخیر را ریز به ریز برای آنها توضیح دادیم. یکی از این اقدام‌ها تاسیس حکومت دست نشانده در کابل است؛ لذا چرا و چگونه می‌توانیم با حکومتی که توسط دولت اشغالگر (آمریکا) پایه‌گذاری شده و هیچ اختیاری از خود ندارد مذاکره کنیم؟ طبیعی است که کابل نمی‌تواند از پس شرایط بر بیاید. از سوی دیگر مشکلات داخلی افغانستان همچنان به قوت خود باقیست و ما به دنبال آن هستیم که پس از خروج نیروهای خارجی و استقلال کامل کشور به گفت‌وگوهای داخلی بپردازیم.

خواستار میانجیگری تمام کشورها در عرصه سیاسی هستیم

ایلنا: نقش پاکستان و ارتباط آن با طالبان در مذاکرات صلح را چگونه باید ارزیابی کنیم؟ آیا اسلام‌آباد در برقراری صلح بیش از گذشته فعال خواهد شد؟

مجاهد: پاکستان همانند بسیاری از کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای با ما در تماس است. همانگونه که روسیه، چین، ازبکستان و سایر دولت‌ها با طالبان ارتباط دارند طبیعی است که پاکستان هم با ما در ارتباط است. اینکه اختلاف میان پاکستان و آمریکا همچنان به قوت خود باقیست به ما ارتباطی ندارد ولی ما خواهان میانجیگری تمام کشورها در عرصه سیاسی هستیم.

ایلنا: برخی از مفسران سیاسی اعلام کرده‌اند که «گلبدن حکمتیار» طرحی را مبنی بر تحویل چند ولایت به طالبان برای ورود این جریان به بدنه دولت ارائه کرده است. رویکرد طالبان نسبت به این موضوع چیست؟

مجاهد: طالبان به هیچ وجه برای کسب چند کرسی یا چند وزارتخانه سلاح به دست نگرفته است و از این منظر طرح مذکور را فاقد ارزش می‌دانیم. ما تمام تلاش خود را بر استقلال کشور گذاشتیم تا بتوانیم آمریکا و نظامیان سایر کشورها را از افغانستان اخراج کنیم.

راهبرد ما این است که پس از خروج اشغالگران از کشور و با توجه به ظرفیت‌های موجود در افغانستان اقدام به حل و فصل مشکلاتمان کنیم.

اینها ثمره سیاست‌های ناقص و نادرست در افغانستان است.

شیعیان را برادر خود می‌دانیم

ایلنا: نقش و جایگاه شیعیان در افغانستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

مجاهد: شیعیان بخشی از ملت افغانستان هستند و ما آنها را برادر خود می‌دانیم. ممکن است اختلاف‌ها در جای جای افغانستان و سراسر دنیا وجود داشته باشد اما باید از هرگونه اختلاف دوری کرد. ملت افغان یک ملت یکدست خواهد بود.

امنیت کشورهای همسایه را امنیت خود می‌دانیم

ایلنا: برخی‌ها معتقدند که تهدیدها از ناحیه طالبان می‌تواند ایران را با چالش امنیتی روبرو کند. تا چه حد با این تحلیل موافق هستید؟ اگر توافق صلح حاصل شود آیا طالبان دست به اقدام علیه ایران خواهد زد؟

مجاهد: به هیچ وجه این تحلیل‌ها صحت ندارد. ایران کشور همسایه و برادر ما به حساب می‌آید. امیدوار هستیم که جمهوری اسلامی هم به ما اعتماد کامل داشته باشد. از جهتی دیگر ما امنیت کشورهای همسایه را امنیت خود می‌دانیم و حتی از حیث شرعی حاضر نیستیم کوچکترین ضرر و آسیب از جانب ما متوجه همسایگانمان شود. 

ایلنا: پس از مرگ ملا محمد عمر و انتصاب ملا اختر منصور به عنوان دومین رهبر طالبان، شاهد ایجاد شکاف میان کادر مرکزی و سطوح میانی این جریان بودیم. دلیل اختلاف‌ها چه بود؟

مجاهد: زمانی که یک رهبر سیاسی یا یک فرمانده نظامی فوت می‌شود ممکن است که اختلاف‌های زیادی به وجود بیاید؛ این روند تنها در افغانستان اتفاق نیافتاده بلکه بسیاری از کشورها این موضوع را تجربه کرده‌اند. اختلاف‌ها در طالبان به حدی نبود که بخواهد باعث فروپاشی یا بهم ریختن صفوف مجاهدین شود. این اختلاف‌ها بیشتر در سطح علماء و در مورد انتخاب رهبری طالبان به وقوع پیوست که البته مقطعی بود و کاملاً حل و فصل شد.

به دنبال تکفیر نیستیم

ایلنا: آیا شخص خاصی را در این رابطه می‌توان مورد اشاره قرار داد؟

مجاهد: بله، یکی از این افرادی که با دستگاه‌های امنیتی حکومت وحدت ملی افغانستان در ارتباط است و قبلاً در طالبان بود، «ملا منان نیازی» است.

طبیعی است ما راهبرد خودمان را داریم و اصلاً به دنبال تکفیر نیستیم. به هر حال در وضعیت فعلی اختلاف در طالبان وجود ندارد. وحدت ما تنها عنصری است که باعث مقابله با آمریکا می‌شود و از این منظر باید بگویم که اطاعت از رهبری در طالبان نسبت به دو سال گذشته کاملاً در وضعیت بهتری قرار دارد.

۱۰۰ هزار نفر مجاهد مسلح داریم

ایلنا: در وضعیت کنونی چند نفر در صفوف طالبان حاضر هستند و چند درصد از خاک افغانستان در تصرف شما قرار دارد؟

مجاهد: بیش از نصف خاک کشور در تصرف ما است و حتی برخی از برآوردها حدود ۶۵ تا ۷۵ درصد را نشان می‌دهد. در مورد تعداد مجاهدین حاضر در صفوف هم باید به این نکته اشاره کنم که عناصر طالبان شامل دو قسمت می‌شوند. قسمت نخست، حمایت کنندگان به حساب می‌آیند که تمام شهروندان کشور را در بر می‌گیرند و قسمت دوم، مجاهدین مسلح خواهند بود که حدود ۱۰۰ هزار نفر هستند.

انتخابات ریاست جمهوری سال آینده را فاقد اعتبار می‌دانیم

ایلنا: به عنوان آخرین سوال، موضع طالبان در مورد انتخابات سال آینده ریاست جمهوری افغانستان چیست؟

مجاهد: از منظر ما انتخابات زمانی معنا پیدا می‌کند که حکومت مستقر در کابل از سوی یک کشور اشغالگر مانند آمریکا منصوب نشده باشد. بارها گفته‌ایم که تمام انتصاب‌ها و انتخابات‌هایی که توسط حکومت وحدت ملی برگزار می‌شود به معنای دیکته شدن سیاست آمریکا بر مردم افغانستان است و از این جهت انتخابات ریاست جمهوری سال آینده را فاقد اعتبار می‌دانیم.

تجربه‌های قدیم نشان داده است که با این وضعیت نمی‌توان کاری از پیش برد. به عنوان مثال در زمان اوباما شاهد تاسیس حکومت کابل با میدان‌داری جان کری بودیم که تا به امروز هم این وضعیت ادامه دارد و ناکارآمدی آن به همه اثبات شده است.