این رأی تعجب و نگرانی فعالان محیط زیست کشور را برانگیخت و در عین حال سئوالات و ابهاماتی ایجاد کرد، اینکه چرا دادگاه اعلام کرده که امکان بازگشت این توله یوز ماده، مشهور به «ایران»، به طبیعت وجود دارد؟ تعیین جزای نقدی یک میلیون یا دو میلیون تومانی برای متخلفان پرونده ایران بر چه مبنایی بوده است؟ و ابهام مهم‌تر این بود که چرا نماینده سازمان محیط زیست در دادگاه ایران غیبت داشته است؟
برای پاسخ به سئوالات و رفع ابهامات پیش‌آمده، پیرامون پرونده ایران (توله یوز ماده)، حمید ظهرابی -معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست- در گفت وگو با ایسنا تا حدودی به حواشی ایجاد شده درباره این پرونده پرداخت و اعلام کرد که به رأی دادگاه پرونده «ایران» اعتراض داریم و در مهلت قانونی تجدیدنظرخواهی می‌کنیم.
این مقام مسئول در سازمان محیط زیست تاکید کرد: به مرجع قضایی اعلام کرده‌ایم که «ایران» دیگر امکان برگشت به طبیعت را ندارد و دریافت خسارت ۱۰۰ میلیون تومانی منوط به این است که دادگاه نیز تایید کند که برگشت یوز به طبیعت دیگر ممکن نیست.
مشروح این گفت‌وگو در زیر می‌آید:
*آقای ظهرابی با توجه به اینکه پرونده ایران از همان ابتدا با حاشیه‌هایی همراه بود، لطفا در مورد روند کشف این گونه قاچاق‌شده و دستگیری متخلفان توضیح دهید.
اولین خبر در مورد قاچاق یوزپلنگ آسیایی را در شهریور ماه گذشته دریافت کردیم. بدین ترتیب که در تابستان سال قبل گزارشی به همراه یک قطعه عکس به دست ما رسید، مبنی بر اینکه یک فرد یوزپلنگ آسیایی از استان خراسان شمالی زنده‌گیری و جهت فروش به تهران منتقل شده است. به دنبال دریافت این گزارش، پلیس امنیت و یگان حفاظت محیط زیست استان تهران پیگیری این موضوع را شروع کردند وبه مدت سه ماه در حال رصد ماجرا بودند تا اینکه موفق به شناسایی متخلفان شدند و آنان را تحت نظر قرار دادند.
*ماجرای عکس چیست؟ و گزارشی که گفتید مربوط به قاچاق «ایران» بود؟
عکس همین یوز مشهور به «ایران بود» که در محلی مثل حمام نگهداری می‌شد. بعدها که توله یوز قاقچاق‌شده به سازمان حفاظت محیط زیست تحویل داده شد، از طریق مطابقت خال‌ها مشخص شد که عکس همین توله یوز بوده است. این عکس برای یکی از همکاران ارسال شده بود و او هم گزارش اداری مکتوب در این زمینه را تهیه و درخواست پیگیری کرد.
*سال گذشته که این توله یوز ماده کشف و پرونده آن تشکیل شد، در مورد این ماجرا به ویژه نحوه دستگیری متخلفان اختلاف‌نظرهایی وجود داشت. برای مثال این موضوع مطرح شد که قاچاقچیان خودشان را معرفی کرده‌اند.
نه، ماجرا به این شکل است که در همان مقطع که کار شناسایی متخلفان انجام شده بود، این افراد نماینده‌ای را به دفتر صید و شکار سازمان محیط زیست فرستادند و اعلام کردند که ما در تلاش هستیم که توله یوزپلنگی که خریده شده را به سازمان حفاظت محیط زیست تحویل بدهیم.
اما نکته مهم این است که زمانی که متخلفان تصمیم به همکاری گرفتند و به سازمان حفاظت محیط زیست برای تحویل یوز مراجعه کردند، یگان محیط زیست تهران و پلیس امنیت هم آنان را به‌طور کامل تحت مراقبت و رصد داشتند و متخلفان را شناسایی کرده بودند بنابراین هنگام تحویل یوزپلنگ آسیایی، متخلفان در کلینیک پارک پردیسان دستگیر شدند و پرونده تخلف آنان تشکیل شد.
*نماینده‌ای که متخلفان به محیط زیست فرستاده بودند از قاچاقچیان «ایران» بود؟
خیر، فردی که نمایندگی این متخلفان را برعهده داشت، فرد بی‌طرف و بی‌گناهی بود که حتی اسم او نیز در پرونده ذکر نشده است اما به همراه یکی از متخلفان در سازمان حفاظت محیط زیست حاضر شدند و آمادگی خود را برای تحویل یوز اعلام کردند.
*یعنی قاچاقچیان «ایران» (توله یوزپلنگ) بعد از اطمینان از این موضوع که شناسایی شده‌اند، نسبت به تحویل یوز اقدام کردند؟
بله، به احتمال قوی متخلفان مشکوک شده بودند که شناسایی شده‌اند و تحت تعقیب هستند چون در آن زمان حتی تعدادی از رابطان آن‌ها هم مورد بازجویی قرار گرفته بود.
* به حکم صادره دادگاه مربوط به پرونده «ایران» بپردازیم. در جریان هستید که اعتراضاتی به رأی دادگاه از سوی فعالان محیط زیستی شکل گرفته و معتقد هستند که رقم مورد اشاره برای جزای نقدی قاچاقچیان توله یوز (ایران) بسیار ناچیز است.
قاضی دادگاه ضمن بررسی همه جوانب متهمان را مجرم شناخته و آنان را به پرداخت جزای نقدی محکوم کرده است که یک نفر از متخلفان به پرداخت دو میلیون تومان و سه نفر دیگر هر کدام به پرداخت یک میلیون تومان محکوم شده‌اند.
باید دقت داشته باشیم که رأی صادرشده برای پرونده «ایران»، در قالب مجازات کیفری و در چارچوب قانون بوده است چون بر اساس ماده ۱۳ قانون شکار و صید، کسانی که اقدام به شکار گونه‌های در معرض تهدید مانند یوزپلنگ می‌کنند، قاضی می‌تواند هم مجازات حبس (۹۱ روز تا سه سال) و هم جزای نقدی در نظر بگیرد. قاضی در پرونده «ایران» تشخیص داده است که مجازات را در حد جزای نقدی در نظر بگیرد و به احتمال قوی، نداشتن سوء سابقه متهمان، پشیمانی آن‌ها و تلاش برای تحویل یوزپلنگ دلایلی بوده که قاضی تشخیص داده که خیلی شدت عمل به خرج ندهد.
*این رأی برای سازمان حفاظت محیط زیست قابل قبول است؟
به هر حال صدور رأی در چارچوب قانون بوده است. هر چند که انتظار سازمان حفاظت محیط زیست و جامعه این است که مجازات سنگین‌تری برای متهمان پرونده قاچاق یوزپلنگ دیده شود.
*به رأی دادگاه «ایران» اعتراض نمی‌کنید؟
اتفاقا قصد داریم به رأی صادر شده برای پرونده ایران اعتراض کنیم. اواخر آذرماه رأی دادگاه در مورد این پرونده ابلاغ شده و هنوز مهلت قانونی برای اعتراض به رأی صادره وجود دارد. حتما تجدیدنظرخواهی می‌کنیم و امیدواریم که در مرحله تجدیدنظرخواهی این موضوع مهم که حیوان امکان بازگشت به طبیعت ندارد، مد نظر قرار گیرد.
*این موضوع که «ایران امکان برگشت به طبیعت ندارد»، یکی از مسائل جنجال‌برانگیز این روزها در مورد این پرونده است چون بر اساس رأی دادگاه توله یوز می‌تواند به طبیعت برگردد. آیا سازمان حفاظت محیط زیست این موضوع را برای مرجع قضایی روشن کرده بود که امکان برگشت این حیوان به طبیعت وجود دارد یا خیر؟
این موضوع مهمی در پرونده «ایران» است. به همین علت از سوی معاونت محیط زیست طبیعی سازمان محیط زیست این موضوع را به‌طور مکتوب و رسمی به دفتر حقوقی سازمان محیط زیست و اداره کل محیط زیست استان تهران اعلام کردیم که «ایران» امکان بازگشت به طبیعت ندارد و تلف‌شده محسوب می‌شود.
همچنین قبل از صدور رأی دادگاه، اداره کل محیط زیست استان تهران دو بار به‌طور مکتوب به مرجع قضایی اعلام کرده بود که توله یوزی که از دست قاچاقچیان رها شده امکان برگشت به طبیعت ندارد و حتی در یک فقره، نظریه دامپزشک معتمد در مورد عدم امکان بازگشت توله یوز به طبیعت ضمیمه شده بود.
*ابهام مهم در این زمینه این است که آیا اساسا نماینده‌ای از سازمان حفاظت محیط زیست در دادگاه حضور داشته تا شرایط یوزپلنگ (ایران) را تشریح و اعلام کند که امکان برگشت یوز به طبیعت وجود ندارد؟
در جلسه‌ای که به منظور بررسی ابعاد پرونده با حضور مدیر کل حقوقی سازمان محیط زیست، رئیس اداره حقوقی استان تهران و نمایندگان بازرسی و حراست سازمان حفاظت محیط زیست تشکیل شد، جمع‌بندی این بود که محیط زیست استان تهران پیگیری لازم را انجام داده و حتی طی دو مرحله موضوع عدم امکان بازگشت به طبیعت را به مرجع قضایی اعلام کرده است بنابراین این استان هیچ کوتاهی در زمینه پیگیری پرونده نداشته است. حضور در دادگاه هم منوط به ابلاغیه دادگاه است که تشخیص آن بر عهده مرجع قضایی است.
* موضوع مهم دیگر این است که از همان ابتدای کشف «ایران»، سازمان محیط زیست اعلام کرد که جریمه ۱۰۰ میلیون تومانی در انتظار متخلفان است، و حالا می‌بینیم که این ۱۰۰ میلیون به یک میلیون تومان رسیده، ماجرا چیست؟
باید دقت داشته باشیم که یک میلیون و دو میلیون تومان جزای نقدی در قالب مجازات کیفری است و با ۱۰۰ میلیون خسارت یوز فرق دارد. بر اساس مصوبه شورای عالی محیط زیست، سازمان حفاظت محیط زیست می‌تواند برای گونه‌هایی که تلف می‌شوند یا دیگر امکان برگشت به طبیعت ندارند، در صورت محکوم شدن متهم خسارت‌هایی را پیش‌بینی کند. میزان خسارت پیش‌بینی‌شده برای یوزپلنگ آسیایی ۱۰۰ میلیون تومان است. از آنجا که متهمان پرونده «ایران» محکوم شده‌اند، سازمان حفاظت محیط زیست این اختیار را دارد که به عنوان مدعی خصوصی ادعای خسارت کند که پیگیری قانونی این موضوع را برای پرونده «ایران» انجام خواهیم داد البته پیگیری محیط زیست برای دریافت خسارت بعد از تجدید نظرخواهی و تغییر رأی صادره و منوط به این است که دادگاه تایید کند که امکان برگشت این یوزپلنگ به طبیعت وجود ندارد.
افزودن نظر جدید