امید

 این امر امکان فشار بیش از حد به روسیه طرح مسائلی نظیر تحریم شرکتهای روسی را تا حد زیادی برای ایالات متحده و اتحادیه اروپا را پرهزینه و پرخطر می کند. لذا روسیه و اروپا هر دو خود می دانند که در کوتاه مدت تغییری عمده در رویه تجارت نفت و گاز آنها چندان محتمل نخواهد بود.
با توجه به موارد مذکور تغییر استراتژی انرژی بلند مدت غرب و متنوع کردن سبد انرژی آن از مهمترین اقدامات پیش گیرانه غرب در آینده نزدیک خواهد بود. سوالی که مطرح است این است که تغییر سبد انرژی غرب با توجه به ایجاد تنش مابین روابط روسیه و غرب چگونه خواهد بود.
غرب  جهت بالابردن امنیت انرژی خود سه گزینه عمده پیش رو دارد. یکی از اصلی ترین گزینه های تامین انرژی آینده اروپا از طریق گاز طبیعی مایع شده  ایالات متحده آمریکا خواهد بود که در اوایل سال 2016 به بهره برداری خواهد رسید. ابزار دیگری که ایالت متحده در دیپلماسی انرژی از آن استفاده خواهد کرد یقیناً استحصال گاز و نفت از سنگهای رسی  خواهد بود. ایران نیز به واسطه تغییر سیاست های خارجی خود و ارائه چهره ای معقول در عرصه سیاست بین الملل به عنوان گزینه ای جدی برای تامین گاز اروپا از طریق ترکیه مبدل شده است که لزوم استفاده از این فرصت برای حضور جدی در عرصه دیپلماسی انرژی ضروری به نظر می رسد، ایران دارنده بزرگترین ذخایر اثبات شده گاز دنیا به واسطه تحریم تا کنون از دنیای تجارت بین الملل انرژی محروم بوده است. این ظرفیت عظیم موجود در ایران از یکسو و از سوی دیگر عدم اعتماد پیش آمده بین روسیه و غرب بر سر مسایل اوکراین، قدرت ایران را برای مذاکره با طرف غربی بسیار افزایش داده است. از سوی دیگر در صورتی که غرب تسریعی در برداشتن تحریم ها نداشته باشد طرف ایرانی گرایش بیشتری برای ارتباط و تقویت روابط در حوزه انرژی با چین و روسیه خواهد داشت که این خود تهدید جدی برای ایالات متحده و غرب خواهد بود. سفر وزیر محترم نفت به روسیه و همچنین برنامه دیدار دکتر روحانی با پوتین در روزهای آینده در راستای همین سیاست است.
آنچه که به نظر می رسد، چراغ سبز مذاکره کنندگان ایرانی به غربی هاست که نشان دهنده علاقه طرف ایرانی برای ایجاد و توسعه روابط با کشورهای غربی بجای روسیه و چین است.تاریخ نشان داده است که این دو کشور کارنامه قابل قبولی برای اعتماد مجدد ندارند و تنها از ایران به عنوان برگ برنده در تامین منافع خود و چانه زنی با غرب و آمریکا استفاده می کنند.
با وجود تحریم های سنگین علیه ایران در سالهای اخیر، ایران هنوز هم جزء بزرگترین تولیدکنندگان نفت در دنیا محسوب می شود. 13% منابع نفت دنیا در ایران واقع شده است و از لحاظ ذخایر گاز ثابت شده ایران، بالاتر از روسیه رتبه اول را در جهان به خود اختصاص داده است که همین امر لزوم بهره گیری از دیپلماسی انرژی را بیش از پیش آشکار می کند. به عبارتی بهتر وزارت نفت ایران را می توان وزارت خارجه دوم کشور و حتی هم ردیف با آن ارزیابی کرد و مهندس زنگنه را نیز وزیر دوم امور خارجه! این نکته زمانی عیان میگردد که با وجود ادامه تحریم ها، نمایشگاه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی امسال با سال گذشته قابل قیاس نبوده است، چه از حیث استقبال و چه از حیث حضور شرکتهای مطرح خارجی. حضور 1200 شرکت ایرانی و 600 شرکت خارجی از 32 کشور جهان بعد از سالها در تهران دلالت بر پر ثمر بودن کار مهندس زنگنه و همکارانشان در وزارت نفت است.
حرفه ای بودن تیم مذاکرات آنجا بیشتر نمایان می گردد که باز همه تخم مرغ ها در سبد غرب نمی چینند. ایران به واسطه فروش نفت به چین در سالهای گذشته و عدم امکان انتقال پول آن به ایران، اخیراً قراردادی برای اجرای پروژه های نیروگاهی و آبی در ایران به امضاء رسانده است. روسیه نیز در ازای  قراردادی 10-8 میلیارد دلاری بنا است تا ضمن فروش برق به ایران از طریق آذربایجان، در ساخت نیروگاههای برق و گسترش و توسعه شبکه انتقال برق به ایران کمک کند. دکتر روحانی نیز اخیراً روابط دو کشور ایران و روسیه را مستعد گسترش و توسعه در سایه صلح و آرامش دانسته است.
اینجاست که غرب که از تکمیل مثلث چین و ایران و روسیه هراسان است، با هوشمندی تیم وزارت امور خارجه و دیپلماسی انرژی حرفه ای وزارت نفت به ناچار مجبور خواهد بود از بخشی از مطالبات خود چشم پوشی کرده و نهایتاً یک شرایط برد برد برای طرفبن ایجاد گردد.

*دانشجوی دکتری برق و انرژی دانشگاه صنعتی شریف