امید

برای آنکه بدانیم چرا پروتکل الحاقی خط قرمز نیست باید بدانیم که پروتکل الحاقی چیست و چگونه شکل گرفته است. در سال 1993به دلیل عملکرد صدام حسین و نگرانی هایی که در جامعه جهانی درخصوص رفتار غیرصلح آمیز هسته ای وی وجود داشت کشورهای عضو NPT از جمله جمهوری اسلامی ایران را که همسایه عراق است بر آن داشت تا در نشست های مختلف به راهکارهای مناسب برای این مهم دست یابند تا آژانس بین المللی انرژی اتمی بتواند درخصوص اقدامات احتمالی مخفیانه کسب اطلاع نماید.

بر همین مبنا، در پروتکلی که جمهوری اسلامی ایران در شکل گیری آن نقش ویژه ای داشت تا سال 1995 مذاکراتی برای تدوین محتوای آن و شکل گیری برنامه کاری ادامه یافت و در نشست "ژنو" تدوین و سپس از سال 1997 به مرحله اجرا درآمد.

در واقع مبنای تدوین پروتکل الحاقی اساسا ایجاد دسترسی آژانس به مراکز "اعلام نشده" بوده است و کشور های عضو NPT در دوره ای که به این موضوع می پرداختند هنوز مساله هسته ای ایران مطرح نشده بود بلکه دغدغه های کشور های عضو NPT نسبت به رفتار صدام حسین مبنای تصمیم گیری بود.

دسترسی به مراکز "اعلام نشده" می تواند برای هر کشوری از جمله جمهوری اسلامی ایران نگرانی هایی را ایجاد می کند، به ویژه اگر بنا باشد برخی بازرسی ها موجب افشای اسرار نظامی یک کشور شود، اما سوال این است که امروز چنین دسترسی فقط برای ایران اجرا خواهد شد؟ آیا ایران رژیم خاص و ویژه ای را با پذیرش پروتکل پذیرفته است؟ و یا اینکه کشورهای دیگر امضای کننده که پروتکل الحاقی را در مجالس خود تصویب هم کرده اند، نگرانی از اسرار نظامی خود ندارند؟ بلژیک، فرانسه، کره جنوبی، هلند، آفریقای جنوبی، اسپانیا، سوئد، سوئیس، ایتالیا، ژاپن و .... پروتکل الحاقی را نه تنها امضا کرده اند بلکه در مجالس کشورهای خود نیز تصویب هم کرده و حاکمیت ملی شان هم نقض نشده است اما تاکید بیش از حد ما بر روی مراکز نظامی می تواند شائبه بوجود آورد که حتما کاسه ای زیر نیم کاسه است درصورتی که چنین نیست و در حوزه نظامی هم مانند مساله دانش صلح آمیز هسته ای ایران همواره شفاف بوده و هست و تصویب پروتکلی که سال ها پیش از این توسط جمهوری اسلامی ایران امضا شده است یک نظام ویژه محسوب نمی شود.

در واقع پروتکل الحاقی برای تقویت کارآمدی و بهبود نظام پادمان آژانس مصوب و لازم الاجرا شده اگر چه همواره مهم ترین نقدی که به لازم الاجرا شدن پروتکل الحاقی وجود دارد این است که برخلاف INFCIRC/153 اینکه پیوستن به این پروتکل داوطلبانه می باشد اما رفتار و عملکرد آژانس بین المللی انرژی اتمی و برخی کشورهای غربی به گونه بوده است که اجبار در تصویب و امضای پروتکل را برای برخی کشورها در دستور کار قرار می دهند، همین امر فضای نامناسبی را در پذیرش پروتکل الحاقی به وجود آورده است، در غیر این صورت پروتکل الحاقی نه تنها تاکنون خط قرمز جمهوری اسلامی ایران نبوده است بلکه بارها در سال های اخیر مسوولان کشورمان با افتخار اعلام کرده اند که همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی را حتی فراتر از پروتکل الحاقی انجام داده اند و همین امر نشانه حسن نیت جمهوری اسلامی ایران و شفافیت عملکردمان تلقی شده است.

برخی ناظران سیاسی که نگرانی هایی درخصوص مذاکرات و شیوه آن دارند پروتکل الحاقی را یک نوع نظام ویژه تلقی می کنند درحالی که پروتکل الحاقی یک نظام ویژه نیست و بیش از یک صدو بیست و چهار کشور جهان آن را پذیرفته و مورد تایید قرار داده اند، پس اجرای پروتکل الحاقی صرفا اجرای تعهداتی جهانی است که موجب می شود صدای جمهوری اسلامی ایران در مقابل آنانکه زیر بار امضای پروتکل نمی رود رساتر و حق طلبانه باشد.