دانشگاه علمی کاربردی به عنوان یکی از دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم است که با هدف ارتقاء سطح مهارت شاغلین بخش‌های مختلف اقتصادی و افزایش مهارت‌های حرفه‌ای فارغ التحصیلان مراکز آموزشی که فاقد تجربه اجرایی هستند، تشکیل شد و به همین جهت این دانشگاه سعی کرد موضوع ارتقای مهارت را از طریق ایجاد رشته‌های شغل محور و جذب مدرسانی که از مهارت و تجربه قابل قبولی برخوردار بودند پیش ببرد.
در همین راستا دانشگاه علمی کاربردی در اوایل سال۹۵ به ارزیابی و سطح بندی مدرسین فعلی خود پرداخت. در این ارزیابی مدرسان در ۳ دسته مدرسان مهارتی، مدرسان غیر مهارتی و مدرسان خِبره، گروه بندی شدند. در نهایت نیز در راستای کیفی‌سازی آموزش‌های مهارتی تصمیم بر این شد که اولویت‌های جذب با مدرسان خبره، یعنی کسانی که در صنعت یا حرفه خود چندین سال تجربه کاری داشته و حداقل مدرک لیسانس داشته باشند در اولویت جذب قرار بگیرند.
همزمان با آغاز فرایند جذب، سامانه‌ای برای ثبت نام برای جذب مدرسان در دسترس قرار گرفت، ضمن اینکه دستورالعمل بررسی صلاحیت علمی و عمومی و به کارگیری متقاضیان تدریس علمی کاربردی با هدف اعلام سیاست‌های دانشگاه مبنی بر پذیرش مدرسان نیز به تصویب رسید.
هدف از اجرای این دستورالعمل، شناسایی و بکارگیری مدرسان دارای شرایط علمی با سابقه کار و تجربه مرتبط و نیز خُبرگان و متخصصان مهارتی در حرفه و مشاغل مختلف، انتقال و بسط تجربیات و تخصص مدرسان مجرب و متخصص به نیروهای بالفعل جامعه از طریق نظام علمی کاربردی و مهارتی، تسریع و تسهیل فرآیند به کارگیری مدرسان مورد نیاز و توجه به استفاده از مدرسان متناسب با شرایط بومی و مبتنی بر آمایش سرزمین عنوان شد.
بر اساس اعلام دانشگاه علمی کاربردی، متقاضیان تدریس در این دانشگاه باید دارای مدرک دکتری با سابقه تجربی و آموزشی مُکفی و یا دارای مدرک کارشناسی ارشد با سه سال تجربه کاری در محیط کار و تدریس و یا دارا بودن شرایط خُبره‌گی (تجربی) براساس آیین نامه خُبره‌گی مصوب مورخ ۲ خرداد ۹۴ دانشگاه باشند.
با این تعاریف، "مدرس علمی کاربردی آموزشی" به شخصی اطلاق می‌شود که توانایی تدریس و تحقیق در دروس دوره‌های علمی کاربردی را داشته باشد و "مدرس خُبره" به فردی اطلاق می‌شود که در یک حرفه خاص دارای تجربه، مهارت و تسلط کافی بوده، توانایی انتقال تجربه و تخصص خود به صورت تدریس در دروس عملی، آزمایشگاهی کارگاهی و یا تخصصی علمی کاربردی را داشته و چهره شاخص در زمینه تخصصی خود باشد. "مدرس تجربی" نیز به فردی اطلاق می‌شود که در یک زمینه یا حرفه خاص دارای تجربه، مهارت و تسلط کافی بوده، توانایی انتقال تجربه و تخصص خود را به صورت تدریس برای دروس عملی، آزمایشگاه و کارگاهی داشته باشد.
به طور کلی در دانشگاه علمی کاربردی موضوعی به عنوان جذب هیات علمی تمام وقت وجود ندارد بلکه در این دانشگاه به دلایلی ( از جمله تک دوره‌ای بودن رشته‌ها و احتمال عدم استمرار جذب دانشجو در بعضی از آنها، وجود تعداد زیاد مدرس نظری، نیاز مبرم دانشگاه به مدرس مهارتی و…) معمولا جذب هیات علمی به شکل مدرس پاره وقت (حق التدریس) انجام می شود.
ضوابط جذب از گذشته تاکنون
در واقع مدرسان دانشگاه علمی کاربردی در گذشته بدون طی فرآیندهای جذب و گزینش انتخاب می‌شدند و کد مدرسی دریافت می‌کردند. گزینش اساتید ضابطه‌ای نداشت! درخواستی می‌آمد و تایید می‌شد که تعدادی از این تاییدها بر اساس رابطه بود. یک زمانی تعداد مدرسان دانشگاه جامع علمی کاربردی تا ۸۰ هزار نفر هم می‌رسید. غالب این افراد هم فاقد صلاحیت‌های مهارتی بودند. برخی از آنها اصطلاحاً صفر کیلومتر بودند و فقط یک مدرک کارشناسی ارشد از یک دانشگاه نظری داشتند و با همان درخواست مدرسی می‌کردند و کد مدرسی به آنها تعلق می‌گرفت.
با اجرای فرایند پالایشی جذب مدرس در دانشگاه علمی کاربردی، افرادی که مدت طولانی برای تدریس نیامده بودند رفته رفته حذف شدند. در سال ۹۵ دانشگاه جامع علمی کاربردی حدود ۵۰ هزار مدرس داشت که از این تعداد شاید چیزی کمتر از ۸ هزار نفر آنها در اوایل کار خود مورد ارزیابی قرار گرفته بودند و مابقی آنها بدون ارزیابی بودند. طبق قانون، مدرسین دانشگاه‌ها اعم از اعضای هیأت علمی رسمی و غیررسمی باید شرایط علمی و عمومی را احراز کنند و در صورت داشتن آن شرایط، می‌توانند در آموزش عالی تدریس کنند که آنها این شرایط را نداشتند.
از سال ۹۵ ورودی مدرسان با روش قبلی قطع شد و از اوایل سال ۹۵ حتی یک نفر مدرس هم وجود نداشت که با رویه قبل به کار گرفته شده باشد، آن رویه قطع شد و فرآیند جذب برقرار شد و آئین‌نامه‌ای به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید.
به همین جهت نخستین بار در تاریخ دانشگاه جامع علمی کاربردی، در سال ۹۵ فراخوانی ارایه شد مبنی بر اینکه هر فردی متقاضی تدریس در این دانشگاه است در این فراخوان شرکت کند. حدوداً برای ۹ هزار نفر نیز ظرفیت پذیرش اعلام شد. در این فراخوان چیزی نزدیک به ۴۶ هزار نفر داوطلب شدند، این تعداد به غیر از استان تهران که آزمون هم داشت در استان‌های دیگر مستقیماً در کارگروه‌های بررسی صلاحیت‌های علمی مورد بررسی قرار گرفتند. در نهایت از ۴۶ هزار نفر در کشور که متقاضی بودند ۸ هزار نفر انتخاب شدند.
به طور کلی از سال ۹۶ تمام مدرسان این دانشگاه مورد ارزیابی قرار گرفتند. تقریباً حدود ۵۰ هزار نفر مدرس در سراسر کشور به غیر از استان تهران مورد ارزیابی قرار گرفتند و بر اساس ادعای دانشگاه علمی کاربردی تک تک مدرسین به هیأت‌های اجرایی جذب دعوت شدند و در کمیته‌های قانونی سه یا پنج نفره با آنها مصاحبه شد و سوابق آنها مورد بررسی قرار گرفت.
در این میان به طور میانگین ۲۵ تا ۳۰ درصد از مدرسین دانشگاه جامع علمی کاربردی صلاحیت‌های لازم برای ادامه همکاری با این دانشگاه را کسب نکردند و کد مدرسی آنها باطل شد. تقریباً بجز شهر تهران که هنوز ارزیابی نشده است! چیزی حدود ۱۰ هزار نفر صلاحیت‌های لازم را نداشتند که این عدد بزرگی است. در بعضی از استان‌ها کد مدرسی ۵۰ درصد از اساتید باطل شد. این مدرسان دو دسته بودند؛ بعضی از آنها خودشان برای مصاحبه نیامدند یا اینکه نمی‌خواستند مورد ارزیابی قرار بگیرند یا مطمئن بودند که نتیجه مثبت نیست، یا اینکه دیگر نمی‌خواستند ادامه همکاری بدهند. بخشی دیگر هم در مصاحبه پذیرفته نشدند.
در این راستا دکتر محمدحسین امید رییس دانشگاه علمی کاربردی، مرداد سال گذشته در نشستی خبری با اشاره به عدم تایید صلاحیت آموزشی ۳۰ درصد مدرسین علمی کاربردی، گفت: در طی سه سال ۱۱۰ هزار مدرس جدید جذب کردیم که همه با این فرآیند آمدند و از بین مدرسین قبلی هم پس از ارزیابی، برای حدود ۷۰ درس امکان ادامه همکاری پیدا کردند و ادامه همکاری سایر افراد به زمانی موکول شد که آنها بتوانند خود را ارتقا بدهند و در فراخوان‌های بعدی شرکت کنند.
رئیس دانشگاه جامع علمی کاربردی در آن مصاحبه تصریح کرد: در مراکز علمی کاربردی هیات علمی نداریم و مدرس داریم. این مدرسان حق‌التدریسی هستند. هر سال یکبار فراخوان جذب مدرس می‌دهیم. افرادی که فوق لیسانس به بالا هستند می‌توانند در این فراخوان شرکت کنند. مدرسانی هم داریم که مدرک دانشگاهی ندارند اما در حرفه خود خُبره هستند. هرگاه این افراد خُبره برای تدریس تقاضا کنند، طبق فرآیندی بررسی‌ها انجام می‌شود. پس از تایید، کد مدرسی تجربی یا خبره‌گی نیز به این افراد تعلق می‌گیرد.
ملاک‌های اصلی ارزیابی مدرسان
اگر چه بر اساس اعلام دانشگاه علمی کابردی؛ صلاحیت‌های علمی و عمومی ملاک ارزیابی‌های مدرسین این دانشگاه قرار می‌گیرد ولی باید متقاضی، حداقل‌های لازم برای تدریس در دانشگاه جامع علمی کاربردی را داشته باشند. صلاحیت عمومی را نیز قانون تعریف کرده و مشخص است که یک مدرس دانشگاه چه حداقل‌هایی از نظر صلاحیت باید داشته باشد. ضمن اینکه نحوه انتخاب هیاتی که برای گزینش اساتید انتخاب می‌کنند به این صورت است که برای این هیات قانون تعریف می‌شود. براساس قانون، این افراد باید یا کسانی باشند که عضو هیأت‌های جذب دانشگاه‌های برتر هستند یا اینکه برای این کار ارزیابی و گزینش شده باشند. یعنی هیأت جذب وزارت علوم این ارزیابی‌ها را انجام می‌دهد، این افراد در فرایندی انتخاب شده‌اند که آن فرایند در چارچوب آیین‌نامه مخصوص دانشگاه جامع است، آیین نامه‌ای که به تصویب هیأت عالی نظارت در مرکز جذب وزارت علوم رسیده است.
روند جذب مدرسان علمی کاربردی
در این رابطه دکتر محمد علی کی‌نژاد در گفت و گو با ایسنا در خصوص نحوه نظارت بر روند جذب مدرسان دانشگاه علمی کاربردی تاکید کرد: این دانشگاه نیز برای جذب مدرس شیوه خاص خود را دارد. در واقع متقاضیان بعد از اعلام فراخوان از سوی این دانشگاه می‌توانند درخواست خود را برای کسب کد مدرسی ثبت کنند و افرادی که صلاحیت علمی و عمومی را داشته باشند می‌توانند کد مدرسی دریافت کنند.
رئیس هیات عالی جذب شورای عالی انقلاب فرهنگی همچنین در خصوص نحوه نظارت بر روند ارزیابی متقاضیان کسب کد مدرسی در دانشگاه علمی کابردی نیز گفت: این افراد می‌توانند در صورت اعتراض، شکایات خود را ابتدا در دانشگاه ثبت کنند. دانشگاه پس از انجام بررسی لازم جواب متقاضیان را خواهد داد. اما اگر این اعتراضات به نتیجه مشخص نرسید متقاضیان می‌توانند به هیات مرکزی جذب مراجعه کنند. در واقع هیات مرکزی جذب به شرطی این شکایت را دریافت می‌کنند که متقاضی ابتدا در دانشگاه شکایت خود را ثبت کرده باشد.
دکتر کی‌نژاد خاطر نشان کرد: دانشگاه علمی کاربردی مانند سایر دانشگاه‌ها، مجموعه‌ای از هیات‌های اجرایی دارد که نمایندگانی را در این هیات‌ها معرفی می‌کنند و این هیات‌ها صلاحیت متقاضیان را مورد بررسی قرار می‌دهند، در نهایت در هیات عالی جذب به این افراد حکم مدرسی داده می‌شود و در واقع در هیات جذب دانشگاه علمی کاربردی ۹ نفر وجود دارد که این روند را بررسی می‌کند.
وی با بیان این که پرونده‌ای از شکایات متقاضیان جذب در این دانشگاه به هیات عالی جذب ارسال نشده است گفت: عملکرد خوبی در حوزه جذب مدرسان در این دانشگاه صورت می‌گیرد اما اگر با این وجود شکایاتی نیز وجود داشته باشد افراد می‌توانند این شکایات را ثبت کنند.
با وجود این دستورالعمل‌ها و عزم جدی دانشگاه علمی کاربردی برای جذب مدرس با کیفیت به نظر می‌رسد این دانشگاه هنوز آن‌طور که باید و شاید به طور کامل به اهداف خود در این زمینه نرسیده و به دلایلی از جمله عدم نظارت کافی در فرایند جذب و یا برخی مسایل پشت پرده در برخی واحدها! هنوز برخی با کد مدرسی سابق مشغول تدریس آموزش‌های مهارتی در دانشگاه هستند که حتی از کمترین مهارت لازم نیز برخوردار نیستند و یا اینکه در فرایند جذب و بررسی صلاحیت‌های علمی و عمومی داوطلبان، هیات‌های نظارت به شاخص‌های ابلاغی برای جذب یک مدرس کیفی توجهی ندارند و از سوی مسئولان مرکزی دانشگاه علمی کاربردی نیز نظارت جدی بر روند ارزیابی‌ها در مراکز استانی صورت نمی‌گیرد.
تدریس در علمی کاربردی اولین گزینه اشتغال
در این راستا "فاطمه" ۳۹ ساله یکی از مدرسان حق التدریس دانشگاه علمی کاربردی به ایسنا از شرایط و روند جذب مدرسان در این دانشگاه انتقاد کرد و به ایسنا گفت: متاسفانه شرایط جذب به گونه‌ای است که بسیاری از فارغ التحصیلان دوره‌های تحصیلات تکمیلی بعد از فراغت از تحصیل اولین گزینه شغلی خود را در این دانشگاه انتخاب می‌کنند بدون اینکه کمترین مهارت یا تجربه‌ای در حیطه تخصصی داشته باشند. این در حالی است که قرار است این مدرسان مهارت و تجربه تخصصی خود را به دانشجویان انتقال بدهند. وقتی مدرس با مهارتی نداشته باشیم دانشجوی با مهارت نیز تربیت نمی‌شود.
وی در ادامه تصریح کرد: به نظر می‌رسد شرایط جذب مدرسان در دانشگاه علمی کاربردی باید به گونه‌ای باشد که سوابق و تبحُر شغلی و تخصصی بر شاخص‌هایی نظیر مدرک تحصیلی و یا مقاله‌های غیرکاردبری اولویت داشته باشد و نباید متقاضی بر اساس مقاله علمی که به مرحله کاربرد نیز نرسیده است ملاک صلاحیت جذب یک مدرس قرار بگیرد.
این مدرس همچنین تاکید کرد: بسیاری از متقاضیان تدریس در دانشگاه علمی کاربردی بیکار و بدون شغل هستند و افراد با این تصور که تدریس در این دانشگاه از بیکاری بهتر است معتقد هستند اگر چه دریافت کد مدرسی در این دانشگاه نمی‌تواند آینده شغلی ما را تامین کند اما از بیکاری بهتر است! اگر چه مبالغ حق التدریسی نیز آنقدر ناچیز است که نمی‌توان گفت مدرسان زندگی خود را صرفاً از این طریق تامین کنند.
وی تاکید کرد: با وجود اینکه همه متقاضیان مدرسی در دانشگاه علمی کاربردی باید از کانال فراخوان جذب شوند اما فرقی نمی‌کند فرد چه مدرکی از چه دانشگاهی و با چه سطح علمی و مهارتی دارد! همین که رابطه وجود داشته باشد کافی است که از این کانال نیز عبور و جذب دانشگاه شوند!
انتقاد به نحوه ارزیابی مدرسان
در ادامه "امیرمحمد" یکی دیگر از متقاضیان کد مدرسی دانشگاه علمی کاربردی به ایسنا می گوید: من دو سال قبل به عنوان حق التدریس در یکی از مراکز علمی کاربردی جذب شدم. در این یکسال فعالیت، درآمد و امنیت شغلی نداشتم و درآمد ناچیزی هم که داشتم صرف کرایه رفت و آمد می شد ضمن اینکه فرقی نمی‌کند چند سال سابقه فعالیت تدریس داشته باشی. تقریباً همه مدرسان ارقام مشابهی را دریافت می‌کنند اما با این وجود به همین درامد هم نیاز داشتم و اعتقاد دارم بهتر از بیکاری است به همین جهت امسال مجدد قصد دارم در فراخوان شرکت کنم.
وی در ادامه با تاکید بر اینکه برخلاف دستورالعمل های ابلاغی و یا صحبت‌هایی که از سوی مدیران دانشگاه علمی کاربردی می‌شود جذب در این دانشگاه ساز و کار مشخصی ندارد، گفت: مثلا در فراخوان قبلی، من اصلا متوجه نشدم به چه دلیلی رد شدم و صلاحیتم تایید نشد چرا که هیات نظارت در مصاحبه‌ای که با من انجام داد به جز چند سوال شخصی هیچ پرسش تخصصی و علمی از من نداشتند و کلا مصاحبه من به ۴ دقیقه هم نکشید!
بدون دلیل کد مدرسیم لغو شد!
این مدرس سابق همچنین تاکید کرد: متاسفانه دو سال قبل بدون هیچ دلیلی کد مدرسی من لغو شد و مدرسان اصلا نمی‌دانند بر اساس کدام شاخصی یا ارزیابی یک باره کد مدرسی آنها لغو می‌شود، با توجه به اینکه مدرسان نمی‌دانند بر اساس چه دلیل یا دلایلی کد مدرسی آنها لغو می‌شود طبیعی است که حق اعتراض و ایفای حق را نیز ندارد.
این مدرس ۴۰ ساله تاکید کرد: متاسفانه ما مواردی را مشاهده می‌کنیم کد مدرسی فردی با ۱۸ سال سابقه تدریس غیرفعال می‌شود در حالی که مدرسی بدون کمترین تجربه شغلی جذب دانشگاه می شود و یا اینکه متقاضی با مهارت و تجربه کاری بالا بدون دلیلی از ادامه روند جذب باز می‌ماند. ای کاش مسئولان علمی کاربری با قاطعیت در این زمینه ورود کنند تا بسیاری از ابهامات موجود در این زمینه برطرف شود.
بی‌توجهی به مهارت و تجربه در روند جذب
وی تاکید کرد: با توجه به اینکه حقوق دریافتی مدرسان علمی کاربردی ناچیز است حتی مدرسان با تجربه و با مهارت نیز مجبور هستند برای تامین هزینه‌های زندگی خود شغل دوم و سوم داشته باشد و به تدریس در دانشگاه علمی کاربردی به عنوان یک اولویت چندم نگاه کند در این شرایط طبیعی است که انرژی و زمان زیادی صرف آموزش دانشجویان بکار نخواهد گرفت.
عدم نظارت مسئولان مرکزی به تخلفات واحدهای علمی کاربردی
این مدرس سابق دانشگاه علمی کاربردی همچنین به تخلف برخی مدرسان این دانشگاه برای تدریس در رشته ها و واحدهای غیر از رشته تحصیلی اشاره کرد و گفت: متاسفانه در برخی واحدهای علمی کاربردی شرایط به گونه‌ای است که مدرسان در رشته تحصیلی خود کد مدرسی دریافت می‌کنند اما در رشته‌ای دیگر تدریس و واحد درسی دریافت می‌کنند به گونه‌ای که هیچ نظارتی از سوی مسئولان مرکزی دانشگاه در این گونه تخلفات واحدها صورت نمی‌گیرد.
در ادامه "محمدحسین" یکی دیگر از متقاضیان جذب مدرسی در دانشگاه علمی کاربردی تاکید کرد: سه سال است که در تمامی فراخوان‌های این دانشگاه برای دریافت کد مدرسی ثبت نام کردم اما در همه فراخوان‌ها بدون هیچ دلیلی که اعلام شود رد شدم در حالی که فکر می‌کنم تمامی شرایط و صلاحیت‌های لازم برای برای تدریس در این دانشگاه را دارم.
وی تاکید کرد: اگر ملاک جذب مدرسی در دانشگاه علمی کاربردی واقعا صلاحیت‌های علمی و تخصصی باشد باید من در همان فراخوان اول جذب می‌شدم چرا که من کارشناس ارشد رشته مهندسی کامپیوتر از دانشگاه شریف را دارم و ۸ سال نیز در یکی از شرکت‌های کامپیوتری مشغول کار هستم این در حالی است که فارغ التحصیلی را می‌شناسم که از یک دانشگاه درجه چندم بدون هیچ سابقه‌ای در همان مرحله اول جذب و کد مدرسی گرفته است!
به گزارش ایسنا؛ با توجه به اینکه طبق مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، مدرسان دانشگاه‌ها اعم از اعضای هیأت علمی رسمی و غیررسمی باید شرایط علمی و عمومی را احراز کنند و در صورت داشتن شرایط در دانشگاه تدریس کنند، دانشگاه علمی کاربردی نیز از این قضیه مستثنی نیست و باید ساز و کار ارزیابی و جذب مدرسین این دانشگاه به طور دقیق، روشن بیان و اجرا شود و مشخص باشد که هیات‌های جذب مدرسین واحدهای علمی کاربردی بر اساس چه شاخص‌هایی روند ارزیابی را انجام می‌دهند و مشخصاً نظارتی از سوی مسئولان مرکزی این دانشگاه بر عملکرد جذب واحدهای استانی صورت می‌گیرد؟
در سال پایانی فعالیت دولت فعلی و با توجه به اینکه با تغییر دولت، روسای دانشگاه‌ها نیز تغییر می‌کنند، لازم است مسئولان دانشگاه علمی کاربردی برای ارتقای کیفی این دانشگاه در سالهای آتی، با نظارت و دقت بیشتر، اهداف و برنامه‌های لازم برای کیفی‌سازی را در واحدها اجرایی کنند و صرفاً به ابلاغ بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های مشخص اکتفا نشود؛ چرا که طبعاً با عدم نظارت کافی بر روند جذب مدرسان، زد و بندها و روابط خارج از چارچوبی در روند جذب مدرسان برخی از واحدهای این دانشگاه شکل می‌گیرد.
افزودن نظر جدید