امید

به گزارش امید به نقل از شفقنا، او معتقد است باید اهمیت حضور منطقه یی را گوشزد کرد و برقراری روابط نزدیک با همه کشورهای اسلامی را در برنامه قرار داد.
او با اشاره به تلاش مخالفان ایران برای نادیده گرفتن نقش این کشور به عنوان یک رقیب قدرتمند منطقه یی، ایجاد اختلاف بین ایران و سایر کشورهای اسلامی را برنامه غرب دانست و تاکید کرد که با وجود این تلاش ها من بر این باورم که آنها در ایجاد اختلاف بین ملت ها موفق نشده اند. عارف در رفع مشکلات منطقه علیرغم اختلاف نظر دولت ها، به فعالیت های مردمی و حضور هنرمندان بها می دهد و معتقد است که نخبگان و اندیشمندان جهان اسلام با یکدیگر همکاری داشته باشند.
دکتر عارف تاکید می کند ایران آمادگی دارد تجربیات و دست‌آوردهای کشور را در همه زمینه ها در اختیار کشورهای اسلامی قرار دهد.
خبرنگار شفقنا (پایگاه بین المللی همکاری های خبری شیعه) شرایط کنونی جهان اسلام و ناامنی و خشونت موجود را دلیلی برای طرح و بحث پتانسیل های ایران برای جهان اسلام در حوزه انتقال تجربیات قرار داده و با دکتر محمدرضا عارف - که سابقه معاون اولی دولت اصلاحات را داشته و در حوزه اجرایی با مشکلات آشناست- به گفت وگو پرداخته است.
متن گفت وگوی با دکتر عارف به این شرح است:
*جهان اسلام این روزها، لحظات ملتهبی را می گذراند. شاید بتوان گفت از صد سال پیش به این سو جهان اسلام شاهد التهاب است؛ سوریه درگیر جنگی هولناک و مصر ناآرام است. عراق با گذشت 12 سال از ورود آمریکایی ها و سقوط صدام درگیر است و افغانستان با طالبان و بمب گذاری ها روبه روست، اما ایران در این بین به خصوص بعد از انقلاب و جنگ توانسته آرامش خود را حفظ کند. البته در برخی دوره ها نابخردی هایی صورت گرفته و گذشته است، اما همچنان جهت ایران، جهت رو به پیشرفت و رو به توسعه ای است. شاید نتوان ایران را به عنوان یک الگوی دینی با مالزی مقایسه کرد اما قطعا می توان گفت ایران با ترکیه قابل قیاس است. به نظر حضرتعالی به عنوان یکی از نخبگان ایران برای این جامعه پر التهاب اسلامی، چگونه می توان پتانسیل های ایران در جهان اسلام را فعال کرد و تجربیات آن را در اختیار این کشورها قرار داد؟
عارف: ایران در طول تاریخ به خصوص در قرن های اولیه بعد از ظهور اسلام، سهم بالایی را در گسترش تمدن اسلامی داشت و بسیاری از دانشمندان بزرگ اسلامی، ایرانی بودند. به نظر من در یک نگاه کلی نگاه ایرانی ها چه دانشمندان و چه سیاسیون آنها، همیشه فرامرزی بوده است و به صورت نانوشته یک تعهد فرامرزی یا در حقیقت تعهد در مقابل امت اسلامی برای خود قایل بودند. انقلاب ما اوج نگاه فرامرزی نخبگان ایران بود و ما دیدگاه امام را نسبت به امت اسلامی می دانیم. مهم ترین دغدغه امام وحدت امت اسلام بود و اتفاقا فکر می کنم شیعه کشش نگاه تقویت همگرایی که در رابطه با امت اسلامی لازم است، را دارد. امام صدور انقلاب را مطرح کردند؛ رقبا و دشمنان ما در دنیا این مسئله را بد مطرح کردند، در صورتی که نگاه امام نگاه فرهنگی بود. آن هم فرهنگ انقلاب و فرهنگی اسلامی که کل مردم ایران را به حرکت در آورد.
ما با این نگاه اعتقاد داشتیم که امت اسلامی باید با حفظ مرزها، قوانین و مقررات و جایگاه هر یک از آنها  یک امت واحده باشد. مبنای ما همیشه این بود که هیچ دخالتی در امور داخلی کشورها نمی کنیم، اما به عنوان یک امت واحده برای خود تکلیفی قائل بودیم که پیشتازی خود را دنبال کنیم و پیشرفتهای علمی در طول این سه دهه گواه این مدعاست. بارها و بارها اعلام کرده ایم که دستاوردهای ما ، خاص ملت ایران نیست و متعلق به امت اسلامی است. ما دستاوردهای ارزنده ای را در بخش های مختلف داشته ایم و با  توجه به جایگاه ایران در دنیا، همیشه آمادگی حل و پیگیری مشکلات امت اسلامی و مسایل منطقه ای را داشته ایم. نقش تاثیرگذار ایران در حل و فصل مسایل افغانستان و نقش ایران در آرامش عراق را به هیچ وجه حتی مخالفین ما نمی توانند کتمان کنند، مخالفان ایران، همواره می خواستند نقش ایران را به عنوان یک رقیب قدرتمند منطقه ای که همیشه با او احساس رقابت می کردند  کمرنگ کنند و یا نادیده بگیرندبنابراین تلاش می کردند بین ما و سایر کشورهای اسلامی اختلاف بیاندازند. اختلافات مرزی، مشکلات سلیقه ای و اختلافات مذهبی این زمینه را می داد که به نوعی ایران را در مقابل برخی کشورهای اسلامی قرار دهند ولی خیلی موفق نبودند جز موارد خاص. بر این باورم که آنها در بین ملت ها موفق نشدند اختلاف ایجاد کنند، ببینید وقتی یک ایرانی با یک مصری به هم می رسند چه احساسی دارند؟ واقعا احساس نزدیکی کامل با یکدیگر می کنند، همچنین وقتی با یک پاکستانی روبرو می شوید احساس نمی کنید با یک خارجی روبرو هستید.
این یک واقعیت است که بین ایرانیان با سایر ملت های اسلامی چنین پیوندی برقرار است. در خارج از کشور وقتی با یک مسلمان برخورد می کنید و او می فهمد ایرانی هستید، یک نگاه خاص به شما دارد و این به سابقه تاریخی ایران باز می گردد. علی‌رغم همه تلاشی که غرب برای ایجاد شکاف بین مردم و انقلاب اسلامی کرد، مردم از آرمان های اصیل انقلاب عقب نشینی نکردند.غرب نمی‎خواهد این الگو در کشورهای دیگر سرایت کند، در نتیجه سعی کرد و می کند وحشتی را از ایران در بین کشورهای دیگر ایجاد کند و شاید در برخی موارد هم تا حدودی هم موفق شد. متاسفانه برخی اختلافاتی که بین ایران و  برخی کشورهای اسلامی مشاهده می شود، ناشی از همین تلاش هاست، اما به نظرم بین امت اسلامی نتوانستند اختلافی ایجاد کنند. البته ما هم کم کاریهایی داشته ایم، برخی اتفاقاتی که در این سه دهه در کشور ما افتاد ذهنیت را تشدید کرد که ایران به دنبال حاکمیت فرهنگی خود بر کشورهای اسلامی است. ما هیچ وقت از کشورهای اسلامی سهم خواه نبوده ایم و موضع ما نیز در جنگ تحمیلی هشت ساله مشخص بود. واقعا ما قصد دفاع از مرزهای کشور خود را داشتیم و جنگ به ما تحمیل شد. وگرنه ایران به هیچ وجه و هیچگاه جنگ طلب نبوده است.
*به سرمایه مودتی که بین مسلمانان، نسبت به ایران و ایرانی ها وجود دارد و از آن طرف هم به پیشرفت های ایران در این سه دهه، اشاره کردید. اینکه ایران و ایرانی خود را کاملا امتی می بیند نه ملتی و اینکه ایران خود را کاملا در خدمت امت اسلام و پیشرفت یک کشور مسلمان می بیند. در حوزه های دیگر - اگر بخواهم به صورت مشخص تر صحبت کنم- مثلا درباره همین ناآرامی های منطقه چگونه می شود، توان سیاسی و دیپلماتیک اعم از اطلاعاتی-امنیتی و هرچه که هست را در اختیار این کشورها قرار داد تا این کشورها نیز بتوانند امنیت خود را بازآفرینند؟
عارف: من به این نکته اشاره می کنم که البته در سوال قبل شما نیز مطرح بود. اینکه چرا این ناآرامی ها به ایران سرایت نکرد، ما انقلاب نوپایی داشتیم، هشت سال جنگ و تحریم های مختلف به ما تحمیل شد. چرا ناآرامی هایی که در کشورهای همسایه می بینیم، برای ما پیش نیامد؟ دلیلش برمی گردد به فرهنگ و قومیت های ایرانی. من در مناظره ها و صحبت های انتخاباتی ام نیز مطرح کردم، ایران کشوری با اقوام گوناگون است، اما همه این اقوام ریشه ایرانی دارند و افتخار آنها ایرانی بودن است. بنابراین تنوع اقوام برای ما یک مزیت است که علی رغم اختلاف سلیقه و اختلاف نظر در بعضی مسایل، وقتی مسئله ایران مطرح می شود همه اقوام با یکدیگر اتفاق نظر دارند و این ثبات کشور را ایجاد کرده است. ما باید تلاش کنیم این ثبات را حفظ کنیم. به همین دلیل هم باید انشالله بعضی اختلاف نظرها را حل کنیم و این الگو را در اختیار کشورهای دیگر قرار دهیم. آستانه تحمل اقوام ایرانی بالاست و نگاهشان به درون کشور است تا بیرون. بخشی از مسایل سوریه ناشی از نگاه به بیرون است، بعضی گروه ها و اقوام نگاهشان به بیرون است و به عده ای زمینه دخالت می دهند و مورد سواستفاده غربی ها قرار می گیرند. به طور مثال در مورد قوم کرد، چقدر اوایل انقلاب تلاش کردند تا قوم کرد را در برابر حکومت نوپای جمهوری اسلامی قرار دهند و واقعا موفق نشدند. اتفاقاتی که در کردستان و بلوچستان در اوایل انقلاب افتاد، باعث شد هزینه هایی پرداخت شود، اما نگران نبودیم که این هزینه ها خدای ناکرده گرفتاری جدی برای بوجود آورد. به نظرم اتفاقا الگوی ایران می تواند الگوی بسیار ارزنده و ارزشمندی برای کشورهای اسلامی همسایه باشد، بخصوص در ارتباط با کشورهایی که دارای اقوام مختلف هستند.
*این یک مساله بالقوه است، چگونه می توان آن را بالفعل کرد؟
عارف: باید نخبگان و کارشناسان بر حسب شرایط خاص پیشنهاد عملی بدهند.ما آمادگی داریم تجربیات و دست‌آوردهای کشورمان را در همه زمینه ها در اختیار کشورهای اسلامی قرار دهیم.
* این را چگونه می توان منتقل کرد و اساسا آیا امکان آن هست یا یک بحث کاملا نظری است؟
عارف: بهترین کار همکاری دانشمندان و خبرگان با یکدیگر است مراکز راهبردی و پژوهشی می توانند در این زمینه تاثیرگذار باشند.استفاده از ساز و کارهای همکاری منطقه ای نظیر سازمان همکاری های کشورهای اسلامی ،ایسسکو ،اکو می تواند مفید باشد.همکاری فرهنگستان های کشور های اسلامی ،دانشگاه ها و همکاری موسسات مردم نهاد(NGO) هم در این ارتباط توصیه می شود.به جای اینکه ما یک اختلاف نظر کوچک سیاسی را مبنا قرار دهیم، می توان بر ارتباط علمی و  فرهنگی تکیه کنیم. باید مسائل سیاسی را جدا کرد. ممکن است بین دولت‌ها اختلاف نظرهایی باشد ولی باید روابط را در سطح مردمی دنبال کنیم. در این سطح نیز بهترین رابطه، رابطه علمی، فرهنگی، هنری و رسانه ای است. ایران باید محور شود و از سایر کشورها دعوت کند. باید بتوان در طول سال، اجلاس‌های متعددی با حضور دانشمندان، اندیشمندان و نخبگان کشورهای مختلف اسلامی در ایران داشته باشیم. حضور اندیشمندان در کشور ما بسیار مفید است.همینکه یک نخبه اسلامی به ایران وارد می شود و در شهرها گردش می کند، کمک فراوانی می کند تا این شخص نگاه انقلاب، و دیدگاه مردم ما را نسبت به کشورهای دیگر بداند و چه بخواهد، چه نخواهد تحت تاثیر قرار می گیرد و این فرد می تواند پیام انقلاب و دست آوردهای ارزشمند آن را به کشور خود منتقل کند.
دانشگاه ها، مراکز فرهنگی و پژوهشی در این زمینه فعال شوند. بخش هنر بسیار مهم است و می تواند کشورهای اسلامی کمک کند. چقدر اجازه داده ایم هنرمند ما، خلاقیت خود را بروز دهد؟ جز این است که به دلیل اختلاف سلیقه جزئی، هنرمند را  محدود کرده ایم؟ هنرمند می تواند پیام ما را برساند. در حال حاضر در بخش صنعت، پیشرفت های بسیار خوبی داشته ایم که کشورهای اسلامی به آن نیاز دارند، می توان نشان داد، ایران آمادگی دارد بدون هیچ گونه چشمداشتی دستاورد خود را در اختیار سایر کشورهای اسلامی قرار دهد.
*این را چگونه باید نشان داد؟
عارف: سخت است اما باید شروع کرد و با جلب اعتماد و تقویت روابط سیاسی با کشورهای اسلامی در این زمینه گام برداشت.
* ایران تا کاری حتی یک موضع گیری می کند، به سرعت عده ای می گویند، ایران قصد دخالت در امور داخلی ما را دارد. شما به صدور انقلاب اشاره کردید، من می خواهم بگویم در حال حاضر، ایران، امن ترین کشور خاورمیانه محسوب می شود، چگونه می تواند به صدور امنیت در منطقه و از بین بردن این نگاه منفی برسد؟
عارف: نمی توان نسخه ای واحد پیچید. کاری که باید انجام بگیرد، این است که دستاوردو تجربه خود را در اختیارشان قرار دهیم و آنها براساس تجربه ما نسخه خاص خود را بپیچند زیرا قطعا نمی توان گفت باید نسخه ای که در ایران دنبال شده است، در کشورهای همسایه دنبال شود باید از تجربیات ایران استفاده کنند. در حال حاضر باید ساز و کارهای منطقه ای، اتحاد های سه جانبه و دو جانبه را تقویت کنیم که «اکو» یکی از آنهاست،ده کشوری که عموما در حوزه تمدنی ایران هستند و به آن افتخار هم می کنند.
«اکو»واقعا می تواند یک ساز و کار جدی باشد. سازمان همکاری کشورهای اسلامی که یکی دیگر از سازمان های منطقه و مهم است .و ایران باید در این سازمان، حضوری جدی تر و تاثیر گذارتر داشته باشد و می تواند با حضور جدی تر خود جواب بگیرد و نشان دهد که ایران برای کمک آمده است. باید به کشورهای اسلامی نشان دهیم که ابرقدرت نیستیم، یک برادر هستیم،حتی نمی گویم برادر ربزرگتر. یک بردار هستیم و می خواهیم با به اشتراک گذاشتن تجربه های سیاسی، فرهنگی، علمی و  تجربه مقابله با تحریم ها و استکبار جهانی خود به آنها کمک کنیم و در توسعه و پیشرفت آنها مشارکت داشته باشیم.
*به عنوان سوال آخر، گفته می شود به دلیل اینکه ایرانی ها شیعه هستند، به رغم تجربیات ایران که شما هم اشاره کردید، معمولا دیگر کشورهای مسلمان از نزدیک شدن به آن پرهیز می کنند؛ چه طور می توان این شیعه هراسی را از بین برد؟
عارف: این نتیجه تلاش دشمنان مشترک شیعه و سنی است، به اعتقاد من این وظیفه عالمان بزرگ شیعه و سنی است که نشان دهند ملت  اسلامی،  یک هدف، یک دین، یک قرآن و یک پیغمبر دارند و اختلاف نظر آنها روی فروع است. مگر گروه های مختلف اهل سنت با یکدیگر اختلاف ندارند؟ شیعیان هم گروه دیگری هستند که با آنها اختلاف نظر دارند و این اختلاف نظر ها نباید به رودر رویی و دشمنی ختم شود.جریان های تند دو طرف، به این اختلاف دامن می زنند. این وظیفه علما و بزرگان دین از دو طرف است که در راستای هم اندیشی و و حدت بین شیعه و سنی  در از بین بردن ذهنیت منفی موجود در دو طرف کمک کنندالبته ما پیشتاز بودیم اما باید کار بیشتری در این زمینه انجام شود می توان گفت در این رابطه، امروز جو بهتری حاکم است و ذهنیتی که در حال حاضر در ایران نسبت به بردران اهل سنت وجود دارد، نسبت به قبل از انقلاب، تفاوت بسیاری کرده است..شیعه و سنی پیرو یک دین هستند،طبیعی است که فقه های مختلفی دارند و این نباید باعث جدایی و دشمنی آنها شود. متاسفانه در حال حاضر جریانات تند درون اهل سنت، تفکرهای سلفی و وهابی که ریشه در مسایل سیاسی دارند بر این اختلافات دامن می زنند. امامتاسفانه امروز تبرخی جریان های سیاسی تند به نام دین، میدان دارشده اند، سلفی ها، وهابی هاو تفکر طالبانی که در هر کجا باشند ضربه می زند.باید جمهوری اسلامی ایران بصورت جدی تر و با تعامل بیشتر با روحانیت و بزرگان کشورهای اسلامی موضوع مهم وحدت اسلامی و وحدت شیعه و سنی را دنبال کند.همه ساله در هفته وحدت اقداماتی انجام می شود باید این اقدامات عمیق تر و با مشارکت بیشتر با اندیشمندان دنیای اسلام صورت گیرد.